آموزش مالی و اقتصادی

ارز نیمایی چیست؟ انواع آن کدام‌اند؟

نوسانات نرخ ارز در سامانه نیما یا اصطلاحا ارز نیمایی، در اقتصاد ایران و بازارهای مالی از جمله بورس بسیار با اهمیت است. در ایران به واسطه نظام ارزی چند نرخی، نرخ‌های متعددی برای ارز وجود دارد که از جمله آن می‌توان به نرخ ارز نیما اشاره کرد. در این مقاله با جزییات بیشتر در خصوص چیستی این نرخ و اثرات آن بر بازارهایی همچون بورس پرداخته شده است.

ارز نیمایی چیست؟

پیش از آنکه که به تعریف ارز نیمایی و سازوکار آن پرداخته شود، ابتدا تعریفی از واژه «ارز» آورده شده است. به طور کلی به هرگونه پول (چک، اسکناس یا حواله) رایج در کشورهای مختلف دنیا که در داخل کشور مورد استفاده و تبادل قرار می‌گیرد، ارز گفته می‌شود. برای تبدیل واحد پولی کشورها به یکدیگر نرخ برابری ارز معنا پیدا می‌کند. در کشور ایران سیاست چند نرخی بودن ارز بسیار رایج است. علیرغم انتقادات بسیار به این نوع سیاست‌گذاری، نرخ‌های متعددی برای ارزهایی از قبیل دلار و یورو وجود دارد که می‌توان به نرخ ارز دولتی، نرخ ارز سنا، نرخ ارز نیمایی، نرخ دلار در بازار آزاد و… اشاره کرد.

حواله ارز نیمایی چیست؟

حواله به معنای جابه‌جا شدن یا تغییر یافتن است. در واقع برای انتقال پول به جای استفاده از پول فیزیکی (اسکناس یا مسکوکات) از حواله استفاده می‌شود. حواله ارزی عمدتا تبادلات ارز از فرد یا شرکتی در داخل کشور با فرد یا شرکتی در داخل یا خارج از کشور است، بدون آنکه پول فیزیکی جابه‌جا شود و در واقع نوعی دستور پرداخت است. نقل و انتقالات حواله از طریق یک کارگزار رسمی همچون بانک و صرافی انجام می‌شود.

اسکناس اما عمدتا برای امور خدماتی همچون ارز مسافرتی، درمانی و… استفاده می‌شود. شاید برای افراد این پرسش ایجاد شود که چرا نرخ ارزی که به صورت اسکناس است با حواله ارزی متفاوت و بیشتر است؟ برای پاسخ به این پرسش باید گفت که گرچه تبادلات حواله ارز نیمایی شامل هزینه است، اما هزینه‌های مبادلاتی اسکناس به مراتب بیش از آن است و این اختلاف قیمت در هزینه‌های مبادلاتی است.

علت پیدایش ارز نیمایی

ارز نیمایی به‌منظور حل مشکلات موجود در بازار ارز و به‌ویژه کنترل و ساماندهی واردات و صادرات ارز در ایران به وجود آمد. پیش از ایجاد سامانه نیما، مشکلاتی نظیر خروج غیرقانونی ارز از کشور و قاچاق کالاها وجود داشت که به‌دلیل نظارت ناکافی دولت بر فعالیت‌های تجاری، صادرات ثبت‌شده به‌طور واقعی انجام نمی‌شد و کالاهای وارداتی نیز به‌طور دقیق وارد کشور نمی‌شدند. در نتیجه، مقادیر زیادی ارز از کشور خارج می‌شد که به‌طور غیررسمی و بدون نظارت دولت در بازارهای آزاد وارد می‌شد. برای رفع این مشکلات و ساماندهی فرآیندهای ارزی، دولت تصمیم گرفت سامانه‌ای تحت عنوان «نظام یکپارچه‌ی معاملات ارزی» (نیما) ایجاد کند.

هدف اصلی از ایجاد سامانه نیما، تنظیم و شفاف‌سازی بازار ارز، جلوگیری از قاچاق ارز و خروج غیرقانونی سرمایه، همچنین تخصیص عادلانه و صحیح ارز به واردکنندگان و صادرکنندگان بود. ارز نیمایی با قیمت کنترل‌شده‌ای که نسبت به ارز آزاد پایین‌تر است، در این سامانه برای واردات کالاهای اساسی و ضروری ارائه می‌شود و بدین ترتیب هم از فشار بر روی ذخایر ارزی کشور کاسته می‌شود و هم نوسانات قیمت ارز کنترل می‌شود.

تغییرات اخیر ارز نیمایی

تغییرات اخیر در سیاست‌ پولی ایران منجر به حذف سامانه نیما و جایگزینی آن با بازار ارز تجاری شد. از بهمن ۱۴۰۳، این تغییرات به‌منظور افزایش شفافیت و کاهش رانت‌خواری در بازار ارز اجرایی گردید. در ساختار جدید، واردکنندگان و صادرکنندگان ارز خود را از طریق بازار تجاری تأمین می‌کنند و نرخ ارز به‌طور توافقی میان عرضه‌کنندگان و تقاضاکنندگان تعیین می‌شود.

پیش از این، بانک مرکزی با افزایش تدریجی نرخ ارز نیمایی در تلاش بود تا فاصله میان نرخ ارز نیمایی و آزاد را کاهش دهد و هماهنگی بیشتری میان این دو نرخ ایجاد کند. این تحولات با هدف تک‌نرخی کردن ارز و تسهیل در فرآیند معاملات ارزی صورت گرفته، اما با چالش‌هایی نظیر افزایش هزینه‌های واردات و نوسانات بیشتر نرخ ارز همراه بوده است. برای مثال، در تاریخ ۱۳ اردیبهشت ۱۴۰۴، نرخ دلار حواله در این بازار ۶۹,۰۴۱ تومان و نرخ دلار اسکناس در این بازار ۷۰,۹۷۵ تومان گزارش شده است.

ویژگی‌های ارز نیمایی

قیمت کنترل‌شده: نرخ ارز نیمایی توسط دولت و بانک مرکزی تعیین می‌شود. این نرخ معمولا از نرخ آزاد ارز کمتر است و برای جلوگیری از نوسانات شدید بازار به‌طور منظم تنظیم می‌شود.

تخصیص به واردات کالاهای اساسی: ارز نیمایی تنها به واردکنندگان کالاهای اساسی و ضروری تخصیص می‌یابد. این ارز به‌منظور حمایت از تولید داخلی و تامین نیازهای اساسی مردم مانند دارو، گندم و سایر کالاهای ضروری عرضه می‌شود.

شفافیت و نظارت دولتی: فرآیندهای عرضه و تقاضای ارز در سامانه نیما به‌صورت شفاف و تحت نظارت بانک مرکزی انجام می‌شود. این سامانه به‌دلیل نظارت دقیق دولت، به جلوگیری از قاچاق ارز و فساد مالی کمک می‌کند.

هدف‌گذاری بر تنظیم بازار ارز: یکی از اهداف اصلی ارز نیمایی، تنظیم بازار ارز و جلوگیری از نوسانات شدید نرخ ارز است. این ارز به‌ویژه برای واردات کالاهای اساسی مورد استفاده قرار می‌گیرد تا فشار بر ذخایر ارزی کشور کاهش یابد.

تفاوت ارز نیمایی با سایر ارزها

ارز نیمایی به عنوان ابزاری برای تنظیم و مدیریت بازار ارز در ایران، تفاوت‌های زیادی با سایر ارزها دارد. ارز نیمایی و ارز آزاد از دو بازار متفاوت برای مبادلات ارزی استفاده می‌شوند. ارز نیمایی که توسط بانک مرکزی در سامانه نیما عرضه می‌شود، نرخ آن بین ارز آزاد و دولتی قرار دارد و برای واردات کالاهای اساسی و ضروری به کار می‌رود. این ارز تحت نظارت بانک مرکزی است و هدف آن حمایت از تولید داخلی است. در مقابل، ارز آزاد در بازار غیررسمی و بدون نظارت دولت تعیین می‌شود و بیشتر برای مصارف شخصی و معاملات غیررسمی استفاده می‌شود. ارز آزاد نوسانات بیشتری دارد و کمتر شفاف است، در حالی که ارز نیمایی شفاف‌تر و نرخ آن ثابت‌تر است. تفاوت اصلی این دو ارز در نحوه تعیین نرخ و هدف استفاده است.

ویژگیارز نیماییارز آزاد
نهاد ناظربانک مرکزیبازار آزاد
شفافیتشفاف و قابل مشاهدهکمتر شفاف
ثبات نرخنسبتا ثابتنوسانات بیشتر
کاربردبیشتر برای تجارت و تولیدبیشتر برای مصارف شخصی

در مقابل، ارزهای دیگر مانند ارز دولتی ویژگی‌ خاص خود را دارد. ارز دولتی با نرخ بسیار پایین تنها برای واردات کالاهای اساسی تخصیص می‌یابد و دارای محدودیت‌های خاص است. بنابراین، تفاوت اصلی ارز نیمایی با سایر ارزها در اهداف تخصیص، نوسانات نرخ و محدودیت‌های استفاده است.

نوع ارزتوضیحات
ارز آزادقابل معامله در بازار غیررسمی؛ قیمت بالاتر از ارز نیمایی
ارز دولتیبا نرخ بسیار پایین برای کالاهای اساسی؛ محدود و مشروط
ارز نیماییبرای تجارت خارجی؛ نرخ بین ارز آزاد و دولتی؛ معامله در سامانه نیما

نرخ نیمایی چگونه تعیین می‌شود؟

نرخ نیمایی که رایج‌ترین آن دلار است، کمتر از نرخ ارز بازار آزاد و بیشتر از نرخ ارز دولتی، با نوسانات محدود است. نرخ‌گذاری‌ها تحت نظارت بانک مرکزی و بر اساس مکانیسم عرضه و تقاضا، شرایط اقتصادی و ارزی کشور و تورم تعیین می‌شود. مکانیسم عرضه و تقاضا بدین‌صورت است که صادرکنندگان ارز با قیمت‌های پیشنهادی، ارز خود را به واردکنندگان به فروش می‌رسانند. این فرآیند توسط کارگزاران که بانک‌ها و صرافی‌ها هستند، انجام می‌شود.

سازوکار سامانه ارز نیمایی چگونه است؟

تبادلات در نظام یکپارچه ارزی در بستر سامانه‌ای تحت عنوان سامانه نیما صورت می‌گیرد. در واقع واردکنندگان و صادرکنندگان از طریق این سامانه نسبت به خرید و فروش ارز اقدام می‌کنند. صادرکنندگان، تامین‌کنندگان ارز و واردکنندگان، متقاضیان آن هستند. ثبت‌نام دلار نیمایی در سامانه باید هم از سوی خریداران و هم عرضه‌کنندگان انجام شود.

سامانه ارز نیمایی یا نظام یکپارچه ارزی از تاریخ سوم اردیبهشت 1396 به صورت رسمی در کشور آغاز به کار کرد. یکی از مهم‌ترین اهداف پیدایش این سامانه یا سیستم ارزی تسهیل در تبادلات تجاری واردکنندگان و صادرکنندگان و تامین ارز مورد نیاز آن‌ها بود. در واقع باتوجه به نوسانات نرخ ارز در بازار آزاد، سیاست‌گذاران به منظور ایجاد یک نظام ارزی یکپارچه و حفظ منافع تجار در نوسانات، سامانه‌ای تحت عنوان سامانه ارز نیمایی ایجاد کردند که در آن تبادلات ارز بر اساس نرخ‌هایی که از سوی بانک مرکزی مشخص می‌شود، صورت می‌گیرد.

یکی دیگر از اهداف اولیه ایجاد این نظام ارزی یکپارچه ثبت واردات و صادرات صورت گرفته در یک پورتال رسمی است. در واقع صادرکنندگان ارزی به عنوان یکی از مهم‌ترین عرضه‌کنندگان ارز به کشور شناخته می‌شوند. هرچه ارز حاصل از صادرات به چرخه تجاری کشور بازگردد، نظام ارزی تقویت خواهد شد. از طرفی تامین ارز کافی برای واردات کالا میسر می‌شود.

مرکز مبادلات ارزی جایگزین سامانه ارز نیمایی شد؟

مرکز مبادلات ارزی جایگزین سامانه ارز نیمایی نشده است، بلکه تغییراتی در نحوه مدیریت و ارائه ارز در کشور ایجاد کرده است. طبق سیاست‌های ارزی بانک مرکزی، ارز مورد نیاز برای واردات کالاهای اساسی و ماشین‌آلات با نرخ دولتی از سامانه ارز نیمایی تامین می‌شود. همچنین، برای سایر حواله‌های ارزی برای صادرکنندگان و واردکنندگان، از تالار حواله مرکز مبادلات ارزی استفاده می‌شود. به این ترتیب، ارز نیمایی همچنان در دسترس بازرگانان قرار دارد، اما از طریق مرکز مبادلات ارزی، نرخ‌ها بر اساس عرضه و تقاضا تعیین می‌شوند.

ارز نیمایی که تحت نظارت بانک مرکزی قرار دارد، از منابع ارزی دولت که عمدتا از صادرات نفت و گاز تامین می‌شود، تامین می‌شود. در مقابل، عرضه‌کنندگان ارز در تالار حواله ارز مرکز مبادله عمدتا شامل شرکت‌های صادراتی فولادی، فلزی، معدنی و پتروشیمی است. قیمت‌گذاری در این تالار براساس مکانیسم عرضه و تقاضا انجام می‌شود و نرخی که به‌عنوان نرخ نیمایی در نظر گرفته می‌شود، همان نرخ خرید و فروش حواله ارز است که از طریق مرکز مبادلات ارزی اعلام می‌شود. نکته مهم این است که سامانه نیما عملا دیگر نقش پیشین خود را از دست داده و با جایگزینی کامل مرکز مبادله ارز و طلا، کاربرد آن بسیار محدود یا حذف شده است.

شاخص سامانه نیمامرکز مبادله ارز و طلای ایران
سال راه‌اندازی1397۱۴۰۱ (تغییر شکل فعالیت از ۱۴۰۳)
هدف اصلیتخصیص ارز برای واردات کالاهای اساسی و ضروریتسهیل مبادلات ارزی برای تمام نیازهای تجاری و غیر تجاری
نرخ ارزنرخ نیمایی (بین دولتی و آزاد)نرخ بر اساس عرضه و تقاضا
شفافیت و دسترسیشفافیت نسبی با چالش‌هایی مانند تاخیر در تخصیص ارزشفافیت بالا و دسترسی سریع‌تر
نحوه تامین ارزاز منابع ارزی دولت و صادراتی عادی (صادرات نفت و گاز)از منابع ارزی صادراتی
تعهدات صادراتیالزام به عرضه ارز حاصل از صادراتانگیزه بیشتر برای عرضه ارز به دلیل نرخ واقعی‌تر
پلتفرم معاملاتیسامانه نیمامرکز مبادله ارز و طلای ایران (پلتفرم متمرکز)
نظارت بر نرخ‌هانظارت بانک مرکزی با چالش‌های محدودیتنظارت دقیق‌تر و به‌روز بر نرخ‌ها
نوع معاملاتمحدود به معاملات ارزی برای تجارت خارجیشامل معاملات ارز و طلا برای نیازهای تجاری و غیر تجاری
تفاوت در رانتوجود رانت ناشی از اختلاف نرخ‌هاکاهش رانت با استفاده از نرخ توافقی و شفافیت بیشت

مقاله پیشنهادی: انواع نرخ دلار

ارز (دلار نیمایی) به چه کالاهایی تعلق می‌گیرد؟

کلیه واردکنندگان و صادرکنندگان کالا که شرایط لازم و رسمی برای تجارت مطابق با قوانین کشور را دارند، مشمول خرید ارز نیمایی و فروش آن هستند. البته لازم به توضیح است که نوع کالا نیز در تخصیص این ارز اهمیت دارد و باید کالاهایی تبادل شوند که مشمول هستند. به طور کلی کالاهای وارداتی که مشمول ارز (دلار نیمایی) و دولتی هستند به دو گروه تقسیم می‌شوند، گروه اول به کالاهای اساسی تعلق دارد که ارز آن از محل منابع ارزی دولت و فروش نفت و گاز و از طریق سامانه ارز نیمایی تامین می‌شود. این اقلام شامل موارد ذیل هستند:

  • برنج
  • کود
  • صنایع غذایی، شیلات، دام، طیور و دامپزشکی
  • سم
  • گوشت مرغ
  • تخم‌مرغ
  • تجهیزات و لوازم پزشکی
  • صنایع شیمیایی و پلیمری
  • گندم
  • واکسن‌ها و کیت‌های پزشکی
  • ماده اولیه غذا، شیرخشک، مکمل و…
  • کاغذ
  • دارو و مواد اولیه دارو
  • کنجاله سویا
  • لاستیک و مواد اولیه لاستیک
  • بذر
  • حبوبات
  • صنایع منسوجات و پوشاک و کفش
  • ماشین‌آلات و تجهیزات تولید و کشاورزی
  • روغن‌خام (پالم و آفتابگردان)
  • جو
  • قند و شکر
  • گوشت قرمز
  • صنایع سلولزی، چاپ و نوشتار
  • محصولات باغی و زراعی
  • صنایع معدنی، ریلی، دریایی و هوایی و تجهیزات مرتبط

گروه دوم که به آن ارز نیمایی تعلق می‌گیرد، کالاهای واسطه‌ای و سرمایه‌ای همچون نهاده‌های تولید در کشور اختصاص دارد که از محل صادرات محصولات فولادی، فلزی، معدنی و پتروشیمی و صادرات سایر شرکت‌های کوچک از طریق مرکز مبادلات ارزی تامین می‌شوند. این کالاها شامل موارد ذیل است:

  • کالاهای الکترونیکی، برقی، مخابراتی و…
  • تجهیزات، ماشین‌آلات و قطعات خودروسازان
  • واردات انواع پلاستیک و لاستیک
  • محصولات و مواد سلولزی و شیمیایی
  • محصولات نساجی، پوشاک و چرم
  • انواع لوازم خانگی و محصولات فلزی
  • مواد غذایی، آشامیدنی و دخانی
  • صنایع مواد و کشاورزی
  • انواع تجهیزات حمل و نقل
  • و…

گروه کالایی سوم و چهارم نیز وجود دارد که به آن‌ها ارز نیمایی و دولتی تعلق نمی‌گیرد.

نحوه دریافت ارز نیمایی

دریافت ارز نیمایی به‌طور کلی از طریق سامانه نیما (نظام یکپارچه معاملات ارزی) انجام می‌شود. فرآیند دریافت ارز نیمایی به این صورت است:

1. ثبت سفارش در سامانه نیما: برای دریافت ارز نیمایی، واردکنندگان باید ابتدا درخواست خود را در سامانه نیما ثبت کنند. این سامانه به‌عنوان یک پلتفرم متمرکز برای مبادلات ارزی در کشور عمل می‌کند.

2. ارائه مستندات مورد نیاز: واردکنندگان باید مستندات لازم برای واردات کالا یا خدمات مورد نظر را ارائه دهند. این مستندات می‌تواند شامل فاکتور خرید، اسناد حمل، و مجوزهای لازم از نهادهای مربوطه باشد.

3. تخصیص ارز: پس از ثبت سفارش و بررسی مستندات، بانک مرکزی ارز نیمایی را از منابع ارزی دولت تامین می‌کند و تخصیص ارز صورت می‌گیرد. این ارز عمدتا از محل صادرات نفت، گاز و منابع ارزی دولت تامین می‌شود.

4. مبادله ارز از طریق بانک‌ها: پس از تخصیص ارز، واردکنندگان می‌توانند ارز نیمایی را از بانک‌های عامل دریافت کنند. این مبادله در قالب حواله ارزی انجام می‌شود و نرخ ارز نیمایی معمولا بین نرخ ارز دولتی و آزاد قرار دارد.

5. محدودیت‌ها و شرایط: دریافت ارز نیمایی مشروط به استفاده از آن برای واردات کالاهای اساسی، تولیدی، یا ضروری است و برای واردات کالاهایی که در ردیف اولویت‌های ارزی قرار ندارند، ممکن است ارز نیمایی به‌دست نیاید.

معایب دلار نیمایی

نظام ارزی چندنرخی که در کشور ایران رایج است، مورد انتقاد اقتصاددانان، کارشناسان و فعالان مالی در کشور است. بسیاری معتقدند که نظام چندنرخی بساط رانت و فساد را در اقتصاد کشور گسترده می‌کند. در شرایطی که نرخ ارز در بازار غیررسمی روند روبه رشدی دارد و نرخ نیمایی نسبتا ثابت باقی مانده، اختلاف ارز نیمایی و آزاد روز به روز بیشتر شده است. رشد شکاف میان این دو نرخ انگیزه عرضه را از صادرکنندگان می‌گیرد. از طرفی این نرخ زمینه‌های فساد را برای واردکنندگان فراهم می‌کند. یکی دیگر از معایب آن، عدم تخصیص به موقع ارز به واردکنندگان است. هرچه عرضه ارز از سوی صادرکنندگان کاهش یابد، نیاز واردکنندگان به ارز با سرعت کمتری برطرف خواهد شد. از سوی دیگر پیچیدگی در بروکراسی خرید ارز نیمایی در زمینه واردات مشکلاتی را ایجاد خواهد کرد.

نقش دلار نیمایی در بخش‌های مختلف

ارز نیمایی تاثیرات گسترده‌ای بر بازارهای مالی، تجارت خارجی، تولید و حتی سطح معیشت مردم داشت. در ادامه، به بررسی نقش دلار نیمایی در بخش‌های مختلف پرداخته شده است:

نقش نیمایی بر بورس

شرکت‌های فعال در بازار سهام به دو دسته سهام دلاری و سهام ریالی دسته‌بندی می‌شوند. سهام دلاری به سهامی گفته می‌شود که اثر بسیاری از تغییرات نرخ ارز می‌گیرند. به بیان دیگر این شرکت‌ها بخش یا تمام درآمد و هزینه‌هاشان بر اساس مبادلات تجاری با سایر کشورها است. سهام دلاری خود به دو دسته سهام واردات‌محور و سهام صادرات‌محور تقسیم می‌شوند. سهام ریالی همان‌طور که از نامش پیداست به سهامی گفته می‌شود که درآمد و هزینه‌های آن ریالی است و وابستگی مستقیم به نرخ ارز ندارد.

از آن‌جا که ارز مورد استفاده برای شرکت‌های بورسی عمدتا دلار نیمایی است، در نتیجه نوسانات آن اثر بسیاری بر شرکت‌های دلاری دارد. رشد نرخ نیمایی در کوتاه مدت منجر به رشد درآمدهای شرکت‌های صادرات‌محور خواهد شد، اما باید در نظر داشت، رشد نرخ ارز عمدتا به دلیل تورم صورت می‌گیرد و تورم منجر به رشد هزینه‌های تولید نیز خواهد شد. رشد هزینه‌های تولید در شرکت‌های واردات‌محور که بخش یا تمام نهاده‌های تولید از طریق واردات تامین می‌شود، کاهش سودآوری را به دنبال دارد. بنابراین رشد نرخ ارز نیمایی انتظارات تورمی را افزایش می‌دهد و در کوتاه مدت اثر مثبتی بر درآمدزایی شرکت‌های صادرات‌محور خواهد داشت، اما حتی در کوتاه مدت هم به نفع شرکت‌های واردات‌محور نخواهد بود.

تاثیر دلار نیمایی بر تولید و معیشت عمومی

دلار نیمایی تاثیرات قابل توجهی بر تولید و معیشت عمومی در ایران دارد. این ارز که از طریق سامانه نیما عرضه می‌شود و معمولا نرخ آن بین ارز آزاد و دولتی قرار دارد، به‌ویژه در بخش‌های تجاری و واردات کالاهای اساسی و تولیدی نقشی حیاتی ایفا می‌کند. تامین ارز با نرخ نیمایی باعث کاهش هزینه‌های واردات کالاهای مورد نیاز صنایع داخلی می‌شود و این امر می‌تواند به کاهش قیمت تمام‌شده کالاهای تولیدی کمک کند. بنابراین، تولیدکنندگان قادر خواهند بود مواد اولیه و ماشین‌آلات مورد نیاز خود را با هزینه‌های کمتر وارد کنند که به نوبه خود موجب افزایش تولید داخلی و رقابت‌پذیری بیشتر کالاهای ایرانی در بازار می‌شود.

در سطح معیشت عمومی، ارز نیمایی می‌تواند به‌طور غیرمستقیم بر زندگی مردم تاثیرگذار باشد. با کاهش هزینه‌های واردات کالاهای اساسی و کاهش فشار تورمی ناشی از نوسانات ارزی، قیمت کالاهایی همچون مواد غذایی و دارو که از خارج وارد می‌شوند، می‌تواند ثابت‌تر باقی بماند و دسترسی مردم به این اقلام ضروری آسان شود. به همین ترتیب، با ایجاد ثبات در نرخ ارز و جلوگیری از افزایش شدید قیمت‌ها، معیشت عمومی مردم از نوسانات اقتصادی کمتر آسیب خواهد دید.

دلایل و چالش های اقتصادی حذف ارز نیمایی

حذف ارز نیمایی که از سوی بانک مرکزی ایران در اواخر سال ۱۴۰۳ اعلام شد، نتیجه تغییرات اساسی در سیاست‌های ارزی کشور است. ارز نیمایی که به‌عنوان یک سازوکار برای مقابله با نوسانات ارزی و تسهیل تامین ارز برای واردات کالاهای اساسی و مواد اولیه طراحی شده بود، در ابتدا توانسته بود تا حدی از تلاطم‌های ارزی جلوگیری کند. اما با گذشت زمان و بروز تحولات سیاسی و اقتصادی جهانی، نیاز به اصلاحات بیشتر احساس شد.

این تغییرات، اگرچه در بلندمدت می‌تواند به شفافیت بیشتر بازار ارز و رشد صادرات منجر شود، اما در کوتاه‌مدت، هزینه تامین کالاهای اساسی و مواد اولیه وارداتی را افزایش داده و موجب افزایش قیمت‌ها خواهد شد. به بیانی دیگر، این تصمیم با چالش‌های اقتصادی زیادی همراه است که می‌تواند به مشکلات بیشتری برای اقتصاد کشور منجر شود. از جمله این چالش‌ها می‌توان به افزایش انتظارات تورمی، فشار بر تولیدکنندگان داخلی که به واردات مواد اولیه وابسته هستند و کاهش قدرت خرید اقشار مختلف جامعه اشاره کرد. همچنین، تاثیر این تغییرات بر بازار آزاد ارز و افزایش قیمت‌ها، به‌ویژه در شرایط تحریمی و تداوم تورم، می‌تواند فشارهای جدیدی را بر اقتصاد کشور وارد کند.

جمع‌بندی

به‌طور کلی، ارز نیمایی به عنوان ابزاری برای کنترل نوسانات ارزی و تامین نیازهای اساسی اقتصادی کشور شناخته می‌شود. این ارز که با نرخ ثابت و تحت نظارت دولت به واردکنندگان تخصیص می‌یابد، به تامین کالاهای ضروری مانند دارو، مواد غذایی و نهاده‌های دامی کمک می‌کند. تفاوت آن با ارزهای آزاد در ثابت بودن نرخ و هدف‌گذاری برای مدیریت بهینه منابع ارزی کشور است. اگرچه ارز نیمایی در ایجاد ثبات اقتصادی موثر است، اما تغییرات اخیر در سیاست‌های ارزی و حذف آن ممکن است تاثیرات جدیدی بر بازار و اقتصاد کشور بگذارد که بررسی‌های بیشتر و واکنش‌های مناسب به آن ضروری است.


سوالات متداول

ارز نیمایی چیست؟

ارز نیمایی ارزی است که از طریق سامانه نیما برای واردات کالاهای اساسی و ضروری به کشور اختصاص می‌یابد. نرخ این ارز معمولا بین نرخ ارز دولتی و آزاد قرار دارد.

ارز نیمایی مخفف چیست؟

این ارز مخفف «نظام یکپارچه ارزی» است.

تفاوت ارز نیمایی با ارز آزاد چیست؟

ارز نیمایی از طریق سامانه نیما با نرخ مشخص توسط بانک مرکزی عرضه می‌شود، در حالی که ارز آزاد در بازار غیررسمی بر اساس عرضه و تقاضا تعیین می‌شود و نرخ آن معمولا بالاتر است.

ارز نیمایی به چه کسانی تعلق می‌گیرد؟

به طور کلی به تمامی تجار و بازرگانان یا شرکت‌های تجاری و بازرگانی که کارت بازرگانی دارند و در سامانه تجارت به عنوان یک عضو ثبت‌نام کرده‌اند، ارز نیمایی تعلق می‌گیرد.

چگونه ارز نیمایی بگیریم؟

جهت دریافت این ارز باید از طریق «سامانه جامع تجارت» ثبت‌نام و اقدام کرد.

5/5 - (3 رای)
نمایش بیشتر

لیلا لامعی

علاقه به علم اقتصاد، من را به سمت یادگیری و کسب مهارت در زمینه تولید محتوای تحلیلی در حوزه‌های اقتصادی به ویژه حوزه بازار سرمایه سوق داد. در این بین با اخذ مدرک MBA مدیریت مالی و کسب سابقه حضور بیش از 8 سال در نهادها و رسانه‌های مطرح اقتصادی سعی بر ایجاد محتوای با کیفیت و کاربردی دارم.

مقاله‌های مرتبط

۲ دیدگاه

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا