گره معاملاتی چیست؟

در دنیای پیچیده و متنوع بازارهای مالی، شناخت اصطلاحات و مفاهیم کلیدی می‌تواند به معامله‌گران کمک کند تا تصمیمات بهتری اتخاذ کنند. یکی از این مفاهیم مهم، گره معاملاتی است که به نقاط حساس در نمودارهای قیمتی اشاره دارد و نشان‌دهنده سطوح حمایت و مقاومت است. گره‌های معاملاتی معمولا در روندهای صعودی یا نزولی ظاهر می‌شوند و می‌توانند سیگنال‌هایی برای تغییرات آینده قیمت فراهم کنند. در این مقاله، به بررسی مفهوم گره معاملاتی و نحوه استفاده از آن‌ها در استراتژی‌های معاملاتی پرداخته شده است.

بررسی مفهوم گره معاملاتی در بازارهای مالی

گره معاملاتی به وضعیتی در بازارهای مالی اطلاق می‌شود که در آن تعداد قابل توجهی از خریداران و فروشندگان به دلیل قیمت یا شرایط خاص، تمایل به انجام معامله ندارند. این مفهوم معمولا در زمان‌هایی اتفاق می‌افتد که یک دارایی خاص، به ویژه سهام، در یک محدوده قیمتی خاص نوسان می‌کند و هیچ‌یک از طرفین بازار تمایلی به انجام معامله در آن قیمت‌ها ندارند. این وضعیت می‌تواند ناشی از عوامل مختلفی از جمله عدم اطمینان اقتصادی، اخبار منفی مرتبط با دارایی یا صنایع مربوطه و تغییرات ناگهانی در شرایط بازار باشد.

در این شرایط، نقدشوندگی دارایی‌ها کاهش می‌یابد و معمولا قیمت‌ها در محدوده خاصی تثبیت می‌شوند، که ممکن است منجر به افزایش نوسانات و عدم پیش‌بینی قیمت‌ها شود. برای سرمایه‌گذاران، گره معاملاتی می‌تواند چالش‌برانگیز باشد، زیرا ممکن است نتوانند دارایی خود را به سرعت خرید یا فروش کنند و این امر می‌تواند تاثیر منفی بر استراتژی‌های سرمایه‌گذاری داشته باشد. بنابراین، درک و شناسایی این وضعیت در بازارهای مالی اهمیت زیادی دارد.

منظور از گره معاملاتی در بورس چیست؟

گره معاملاتی در بورس به وضعیتی اشاره دارد که در آن یک سهم به مدت متوالی (حداقل ۵ روز) با صف‌های سنگین خرید یا فروش مواجه می‌شود و عملا امکان معامله آن برای سرمایه‌گذاران وجود نداشته باشد. این وضعیت به دلیل محدودیت دامنه نوسان قیمت در بورس ایران، به‌خصوص در سهام کوچک و کم‌معامله، رخ می‌دهد. هنگامی که یک سهم با صف فروش سنگین مواجه است، سهامداران به دلیل نیاز به نقدینگی نمی‌توانند از این صف خارج شوند و برعکس، سهامدارانی که قصد خرید دارند، قادر به ورود به سهم نخواهند بود. در نتیجه، این وضعیت منجر به ایجاد گره معاملاتی می‌شود. در این شرایط، حجم مبنا و قیمت پایانی سهم تغییر چندانی نمی‌کند و معاملات به‌طور معمول انجام نمی‌شوند. از این رو می‌توان گفت گره معاملاتی یک نوع قفل‌شدگی در معاملات است که نقدشوندگی سهم را به شدت کاهش می‌دهد و می‌تواند به کاهش اعتماد سرمایه‌گذاران منجر شود.

علاوه بر این، گره معاملاتی در بازار پایه به وضعیتی اشاره دارد که در آن سهام به مدت متوالی با صف‌های خرید یا فروش سنگین مواجه می‌شود، که معمولا به دلیل کمبود نقدینگی و نوسانات شدید قیمت ایجاد می‌شود. این وضعیت منجر به قفل شدن معاملات و عدم امکان خرید یا فروش سهم‌ها برای سرمایه‌گذاران می‌شود و می‌تواند به ضرر آن‌ها منجر گردد. ناظر بازار با بررسی شرایط خاص و اجرای قوانین مشابه بورس‌های اصلی می‌تواند اقدام به رفع این گره‌ها کند، اما سرمایه‌گذاران باید به دقت وضعیت این گره‌ها را زیر نظر داشته باشند، زیرا نشانه‌ای از عدم تعادل در عرضه و تقاضا و مشکلات ساختاری در بازار است. 

دستورالعمل رفع گره معاملاتی چیست؟

قانون جدید گره معاملاتی که در سال ۱۳۹۸ تصویب شد که به دنبال رفع این مشکل و تسهیل معاملات در بورس طراحی شده است. دستورالعمل رفع گره معاملاتی، مجموعه‌ای از قوانین و مقررات است که به منظور بهبود نقدینگی و روان‌سازی معاملات در بازارهای مالی به‌ویژه بورس‌های ایرانی تدوین شده است. بر اساس این دستورالعمل، اگر سهمی به مدت حداقل ۵ روز کاری در صف خرید یا فروش سنگین باقی بماند و حجم معاملات آن کمتر از حد مجاز باشد، مشمول فرآیند رفع گره معاملاتی می‌شود. در این شرایط، نماد معاملاتی آن سهم با دو برابر دامنه نوسان مجاز بازگشایی می‌شود تا امکان کشف قیمت و ادامه معاملات فراهم شود. هدف از این دستورالعمل جلوگیری از قفل شدن سهم‌ها و افزایش قدرت خرید و فروش سهامداران است.

دامنه نوسان در رفع گره معاملاتی

دامنه نوسان در رفع گره معاملاتی به محدوده‌ای اشاره دارد که قیمت یک سهم می‌تواند در آن تغییر کند و به‌منظور کنترل نوسانات بازار و جلوگیری از نوسانات شدید قیمت‌ها تعیین شده است. همانطور که گفته شد، زمانی که یک سهم مشمول گره معاملاتی می‌شود، در روز معاملاتی بعد، این سهم با دو برابر دامنه نوسان مجاز روزانه بازگشایی می‌شود. این اقدام به‌منظور کشف قیمت و تسهیل معاملات انجام می‌گیرد. پس از این مرحله، معاملات دوباره با دامنه نوسان عادی ادامه می‌یابد. هدف از این روش، جلوگیری از قفل شدن معاملات و افزایش نقدینگی در بازار است.

چه شرکت‌های مشمول گره معاملاتی می‌شوند؟

شرکت‌های مشمول گره معاملاتی، معمولا آن دسته از شرکت‌هایی هستند که در روزهای متوالی (حداقل پنج روز) با صف خرید یا فروش سنگین مواجه شده‌اند و نتوانسته‌اند حجم مبنای خود را به طور مناسب معامله کنند. ناظر بازار، با بررسی شرایط و ویژگی‌های هر نماد، تشخیص می‌دهد که آیا شرکت مشمول گره معاملاتی خواهد شد یا خیر. علاوه بر این، عواملی مانند حجم معاملات، ساختار صف‌ها و دلایل احتمالی دیگر، نظیر دستکاری قیمت نیز در این تشخیص تاثیرگذار هستند. شرکت‌های با سرمایه کمتر از ۱۵۰ میلیارد ریال نیز ممکن است تحت شرایط خاصی مشمول این وضعیت قرار گیرند.

مزایای رفع گره معاملاتی

رفع گره معاملاتی مزایای متعددی برای بازار سرمایه و سرمایه‌گذاران دارد که در ادامه به بررسی آنها پرداخته شده است:

افزایش نقدینگی: با رفع گره معاملاتی، سهامداران قادر به خرید و فروش سهام خود خواهند بود، که منجر به افزایش حجم معاملات و نقدینگی در بازار می‌شود.

پیشگیری از قفل شدن سهام: رفع گره معاملاتی کمک می‌کند تا سهامداران نتوانند به مدت طولانی در صف‌های خرید یا فروش قفل شوند و این امر به مدیریت بهتر دارایی‌ها کمک می‌کند.

تسهیل کشف قیمت: با آزاد شدن معاملات، قیمت سهام به صورت طبیعی و بر اساس عرضه و تقاضا کشف می‌شود و این باعث می‌شود قیمت‌ها به سمت تعادل سوق پیدا کنند.

کاهش احتمال دستکاری قیمت: نظارت بر روند معاملات و رفع گره معاملاتی می‌تواند از دستکاری در قیمت‌ها جلوگیری کند و اعتماد سرمایه‌گذاران را افزایش دهد.

بهبود شرایط بازار: رفع گره معاملاتی به روان‌تر شدن جریان معاملات کمک می‌کند و در نتیجه می‌تواند به بهبود کلی شرایط بازار منجر شود.

معایب رفع گره معاملاتی

رفع گره معاملاتی، اگرچه مزایای زیادی دارد، اما معایبی نیز به همراه دارد که می‌تواند برای برخی از سرمایه‌گذاران و بازار مشکلاتی ایجاد کند:

کاهش قیمت‌ها: در شرایطی که سهام با صف فروش مواجه است، رفع گره معاملاتی می‌تواند منجر به افت شدید قیمت‌ها شود، زیرا فشار فروش ممکن است بیشتر شود و این به ضرر سهامداران خرد می‌انجامد.

عدم ثبات بازار: در برخی موارد، رفع گره معاملاتی می‌تواند نوسانات قیمتی را تشدید کند و باعث عدم ثبات در بازار شود، به ویژه در زمان‌هایی که بازار تحت فشار است.

عدم اعتماد سرمایه‌گذاران: اگر سهامداران احساس کنند که رفع گره معاملاتی به نفع دلالان یا افراد خاصی انجام می‌شود، ممکن است اعتماد خود را به بازار از دست بدهند و از سرمایه‌گذاری در آن منصرف شوند.

پیچیدگی در تصمیم‌گیری: گاهی اوقات، تغییرات ناشی از رفع گره معاملاتی می‌تواند روند تصمیم‌گیری برای سرمایه‌گذاران را پیچیده کند، به خصوص اگر نتوانند روندهای جدید قیمت را به درستی پیش‌بینی کنند.

ریسک بیشتر: با آزاد شدن معاملات، ریسک‌های مربوط به نوسانات قیمتی نیز افزایش می‌یابد و این ممکن است سرمایه‌گذاران را در معرض خطرات بیشتری قرار دهد.

جمع‌بندی

به طور کلی می‌توان گفت که گره‌های معاملاتی به عنوان نقاط کلیدی در تحلیل بازارهای مالی، نقش بسزایی در پیش‌بینی حرکات قیمتی ایفا می‌کنند. این گره‌ها نه تنها به معامله‌گران کمک می‌کنند تا سطوح حمایت و مقاومت را شناسایی کنند، بلکه می‌توانند نشانه‌هایی از تغییر روندها نیز باشند. با آگاهی از گره‌های معاملاتی و نحوه واکنش قیمت به آن‌ها، معامله‌گران می‌توانند تصمیمات بهتری اتخاذ کرده و استراتژی‌های خود را بهینه‌سازی کنند. چرا که شناخت و استفاده صحیح از این مفهوم می‌تواند به افزایش موفقیت در معاملات و کاهش ریسک‌های احتمالی منجر شود.

سوالات متداول