سال مالی چیست؟ تعریف به زبان ساده
شرکت‌ها در انتهای یک زمان مشخص به بررسی عملکرد فعالیت خود در بازه یک ساله می‌پردازند. به دوره زمانی 12 ماهه که شرکت‌ها به منظور ارائه گزارش‌های مالی و حسابرسی از آن استفاده می‌کنند، سال مالی گفته می‌شود. تمامی شرکتهای فعال در بازار سرمایه ملزم به ارائه این گزارش‌های مالی هستند و هر کدام با توجه به نوع فعالیت خود، سال مالی مشخصی دارند. عموما سال مالی شرکت‌ها از اول فروروین تا 29 اسفندماه است، اما در برخی از شرکت‌ها ممکن است متفاوت باشد. در این مقاله به بررسی مفهموم سال مالی، اهمیت آن برای سرمایه‌گذاری و تفاوت آن با سال مالیاتی پرداخته شده است.
مفهوم سال مالی
همانطور که گفته شد سال مالی یا «Fiscal year» به بازه زمانی 12 ماهه با آغاز و پایان مشخص گفته می‌شود. این دوره جهت ارائه گزارش‌های دوره‌ای ارائه شود و مدیران شرکت‌ها به بررسی عملکرد و راندمان کاری مجموعه در پایان زمان مشخص بپردازند. همچنین طبق بند 19 قانون تجارت، شرکت‌ها موظف هستند تا صورت‌های مالی خود را در انتهای دوره مالی یک ساله منتشر کنند. این صورت‌های مالی شامل صورت سود و زیان، ترازنامه، جریان وجوه نقد و بسیاری از اطلاعات جمع‌آوری شده در یک بازه زمانی 12 ماهه هستند که بسیار حایز اهمیت بوده و سهامداران قبل از تصمیم‌گیری برای خرید سهم به بررسی آن‌ها می‌پردازند.
سال مالی از چه زمانی شروع می‌شود؟
آغاز دوره مالی در هر شرکت با توجه به سیاست‌ها و فعالیت‌های آن ممکن است متفاوت باشد، اما همیشه مدت زمان آن 12 ماه است و کمتر یا بیشتر نمی‌شود. برای انتخاب شروع این سال تاریخ دقیق و تعریف شده‌ای وجود ندارد و بیشتر شرکت‌ها اولین روز سال مالی خود را مطابق اولین روز سال شمسی در نظر می‌گیرند و با پایان یافتن سال در تاریخ 29 اسفند نیز سال به پایان می‌رسد. اما گاهی شرکت‌ها دوره مالی خود را از ماه‌های دیگر مانند تیر، شهریور یا حتی آبان شروع می‌کنند. تمامی این موارد به سیاست‌ها و حجم کاری شرکت بستگی دارد. همچنین گاهی ممکن است به دلیل همکاری شرکت‌ها با شرکتهای خارجی، دوره مالی سالیانه با تاریخ میلادی تعیین شود. لازم به ذکر است که شرکت‌ها می‌توانند سال مالی خود را در شرایط خاص تغییر دهند.
چگونه سال مالی جدید ایجاد کنیم؟
هر شرکت می‌تواند با توجه به شرایط فعالیت خود، نسبت به تغییر سال مالی خود اقدام کند. اولین قدم برای تغییر این دوره در شرکت، تشکیل مجمع عمومی فوق‌العاده و تصویب آن است. پس از تصویب در مجمع، منشی هیئت‌مدیره در سامانه جامع ثبت شرکت‌ها (irsherkat.ssaa.ir) صورت جلسه‌ای تنظیم کرده که توسط تمام اعضای هیئت‌مدیره امضا و یک نسخه از آن در مرکز شرکت نگهداری می‌شود. سپس صورت جلسه در سامانه جامع ثبت شرکت‌ها ثبت می‌شود و متقاضی رسید دریافتی را به همراه مدارک لازم از طریق پست به اداره ثبت شرکت‌ها ارسال می‌کند. مدارک لازم برای جهت انجام این تغییر:
- صورت جلسه مجمع عمومی فوق‌العاده که همه اعضا و شرکا آن را امضا و تایید کرده باشند
- لیست سهامداران و شرکای شرکت همراه با میزان سهام و سهم‌الشرکه هر یک از آن‌ها
- برگه‌های نمایندگی هر یک از نمایندگان اشخاص حقوقی شریک یا سهامداران شرکت
- اصل آگهی دعوت به مجمع بر اساس اساسنامه و رعایت موارد ذکرشده در ماده 6 قانون تجارت
- مجوز از مراجع ذی صلاح
در نهایت پس از تکمیل فرم‌ها و ارسال آن‌ها به اداره ثبت، صورت جلسه و مدارک توسط کارشناس مربوطه بررسی می‌شود. در صورت کامل بودن مدارک، توسط کارشناس تایید خواهد شد و در نهایت منجر به تغییر سال مالی شرکت می‌شود.
تفاوت سال مالی با دوره مالی و سال مالیاتی
همانطور که گفته شد سال مالی بازه زمانی 12 ماهه است که در پایان آن گزارشات مالی منتشر و عملکرد شرکت بررسی می‌شود. اما دوره مالی بازه‌های زمانی متفاوتی ازجمله 3 ماهه، 6 ماهه، 9 ماهه و 12 ماهه است. به عبارتی هر سال را می‌توان به 4 فصل تقسیم کرد که به هر فصل یک دوره مالی گفته می‌شود. گزارش‌های منتشرشده در پایان این دوره که با گزارشات میان‌دوره‌ای یاد می‌شوند نشان‌دهنده وضعیت شرکت و میزان سوددهی آن‌ها هستند.
با توجه به آنچه گفته شد، علاوه بر سال مالی و دوره مالی، سال مالیاتی نیز وجود دارد. در قانون مالیات‌های مستقیم، ارائه اظهارنامه مالیاتی در پایان دوره 12 ماهه برای شرکت‌ها از اهمیت زیادی برخوردار است. با انتشار اظهارنامه‌های مذکور، وضعیت اقتصادی شرکت‌ها در یک سال مشخص شده و بر اساس آن مشمول مالیات می‌شوند. سال مالیاتی توسط اداره مالیات اعلام می‌شود. برای سال مالیاتی دوره و سال مالی تعیین می‌شود. این دوره از اول فروردین ماه آغاز و تا انتهای اسفند ماه ادامه دارد. لازم به ذکر است در صورتی که سال مالی شرکت با سال مالیاتی متفاوت باشد، مهلت ارائه اظهارنامه مالیاتی بر اساس سال تعیین شده شرکت خواهد بود.
با پایان یافتن دوره مالی یک ساله، اشخاص موظف به ثبت نام اظهارنامه مالیاتی نیستند. بلکه تا 4 ماه پس از پایان دوره سالیانه فرصت دارند نسبت به ثبت نام اظهار نامه مالیاتی خود اقدام کنند و ترازنامه و حساب سود و زیان خود را ارائه دهند.
به طور کلی سال مالی برای گزارش دهی مالی و ارزیابی عملکرد داخلی شرکت‌ها و سال مالیاتی برای محاسبه و پرداخت مالیات به دولت استفاده می‌شود.
گزارشات میان دوره‌ای
مطابق آنچه گفته شد سال مالی را می‌توان به بازه‌های فصلی کوچک‌تری تقسیم کرد و در پایان هر دوره گزارشاتی را از عملکرد شرکت ارائه داد. به گزارش‌هایی که در پایان دوره‌های مالی منتشر می‌شوند و برای بازه زمانی کمتر از یک سال هستند گزارش‌های میان دوره‌ای گفته می‌شود. این گزارش‌ها به صورت 3 ماهه، 6 ماهه، 9 ماهه و 12 ماهه هستند که می‌توان به صورت کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت از عملکرد شرکت و میزان سودآوری آن آگاه شد. به عبارتی می‌توان متوجه شد که شرکت چه میزان از درآمدهای عملیاتی خود را به سود خالص تبدیل کرده است.
اطلاعات و صورت‌های مالی میان دوره‌ای شرکتهای پذیرفته شده در بورس شامل صورت سود و زیان، صورت سود و زیان جامع، صورت وضعیت مالی، صورت تغییرات در حقوق مالکانه، صورت جریان‌های نقدی و خلاصه اطلاعات گزارش‌های تفسیری هستند.
برخی نکات قابل توجه به سال مالی شرکت به شرح زیر هستند:
- همه شرکت‌ها ازجمله شرکتهای سهامی عام وظیفه دارند گزارش‌های میان دوره‌ای 3 ماهه خود را منتشر کنند.
- معروف‌ترین دوره مالی، دوره مالی یک ساله است.
- معمولا زمانی که فعالیت واحد تجاری در پایین‌ترین سطح خود قرار داشته باشد، پایان دوره مالی اعلام می‌شود.
در بازه‌های کمتر از یک ماه، می‌توان صورت‌های مالی را مطابق کاربر گزارش‌ها تهیه کرد.
سال مالی بورس چیست؟
شرکتهای فعال در بازار سرمایه، به عبارتی شرکت‌هایی که سهام آن‌ها در سازمان بورس اوراق بهادار خرید و فروش می‌شوند، موظف هستند به صورت دوره‌ای و سالیانه عملکرد و میزان سوددهی خود را ارائه کنند. از این رو شرکتهای بورسی با مشخص کردن سال مالی، صورت‌های مالی خود را ازجمله صورت سود و زیان در سامانه کدال منتشر می‌کنند و سهامداران و تحلیلگران به بررسی آن‌ها می‌پردازند.
برای دانستن سال مالی شرکتهای بورسی کافی است نماد مورد نظر را در سایت codal.ir جستجو کرد. با بررسی آگهی مجمع عمومی عادی سالیانه، صورت‌های مالی یا اطلاعیه‌های مربوط به شرکت به راحتی می‌توان پایان دوره مالی 12 ماهه شرکت مورد نظر را دانست. برای مثال در صورت‌های مالی مطابق تصویر زیر در کادر بالا و سمت راست آن قابل مشاهده است.
اهمیت سال مالی برای سرمایه‌گذاران
سهامداران و سرمایه‌گذاران برای رسیدن به سوددهی بالا باید به بررسی بسیاری از پارامترها و جزئیات بپردازند. دانستن سال مالی شرکتهای فعال در بازار سرمایه یکی از این موارد است. زیرا سهامداران باید هوشیارانه عمل کنند تا بتوانند با بررسی گزارش‌های مالی منتشرشده در این مدت به ارزیابی عملکرد و تصمیم‌گیری در خصوص سرمایه‌گذاری در آن‌ها اقدام کنند. در ادامه به طور مفصل به اهمیت این موضوع برای سرمایه‌گذاران اشاره شده است:
ارزیابی و پیش‌بینی عملکرد شرکت
دانستن سال مالی در تحلیل بنیادی برای سهامداران موجب ارزیابی عملکرد مالی شرکت در یک دوره زمانی مشخص می‌شود. پایان دوره یک ساله شرکت‌ها از یک جهت امکان ارزیابی و مقایسه میزان فروش و درآمد فصلی شرکت‌ها را فراهم می‌کند، از طرفی دیگر نشان‌دهنده مسیر حرکت شرکت و سیاست‌های مالی استفاده شده در آن طی یک دوره زمانی یک‌ساله است. همچنین شرکت‌ها عمدتا سال مالی خود را متناسب با شرکتهای زیرمجموعه خود جهت شناسایی سود آن‌ها در صورت سود و زیان جامع انتخاب می‌کنند. در نتیجه همه این موارد در کنار یکدیگر به پیش‌بینی دقیق‌تر برای عملکرد مالی شرکت در آینده کمک می‌کند.
مقایسه با رقبا
با دانستن تاریخ پایان دوره 12 ماهه شرکتهای رقیب می‌توان به بررسی صورت‌های مالی آن‌ها پرداخت و عملکرد شرکتهای مدنظر را با رقبا بررسی و مقایسه کرد. این مقایسه به سرمایه‌گذاران کمک می‌کند تا بدانند عملکرد شرکت در مقایسه با دیگران چگونه است.
تصمیم‌گیری در خصوص سرمایه‌گذاری و ترکیب دارایی
بررسی اطلاعات مالی منتشرشده در پایان دوره یک ساله به سهامداران این امکان را می‌دهد تا تصمیمات درست و بهتری در خصوص سرمایه‌گذاری در سهام شرکت‌ها و همچنین ترکیب دارایی‌های خود بگیرند و به سود بیشتری دست پیدا کنند.
تشکیل مجمع عمومی عادی سالیانه
با دانستن سال مالی شرکت‌ها، عموما به صورت حدودی زمان برگزاری مجمع عمومی سالیانه مشخص می‌شود. از این رو افراد می‌توانند نسبت به حضور در این مجمع و دریافت سود نقدی تصمیم‌گیری کنند.
بستن سال مالی شرکت‌ها به چه معناست؟
یکی از اقدامات لازم در شرکت‌ها بستن سال مالی در پایان هر دوره است. هر شرکت موظف است در پایان دوره 12 ماهه خود تمامی رویدادهای مالی دوره جاری را ببندد. زیرا این کار از انباشته شدن حجم کارها و بازماندن حساب‌ها جلوگیری می‌کند. برخی از شرکت‌ها بزرگ هستند و با گذشت زمان و پس از چندین ماه، اطلاعات مالی زیادی از جمله اطلاعات خرید و فروش و… وجود خواهد داشت، اما با بستن دوره از این اتفاق جلوگیری می‌شود. یکی دیگر از دلایل این امر آن است که هر سال با شروع دوره مالی جدید، فاکتورها را طبقه‌بندی کرده و از اول شروع کنند. زیرا در صورت عدم این کار، تعداد فاکتورها زیاد می‌شود و کمی کار مشکل خواهد شد.
در حالت کلی بستن سال مالی شرکت‌ها در 4 مرحله شامل بستن حساب‌های موقت، صدور سند تعدیل ماهیت، صدور سند اختتامیه و صدور سند افتتاحیه سال جدید خلاصه می‌شود. همچنین در بخش حسابداری نیز مهم‌ترین بخش، بستن سال مالی است.
