ریال دیجیتال یا رمز ریال چیست؟ + نحوه استفاده از آن

گسترش فناوری‌های مالی، نظام‌های پولی سنتی جهان را با دگرگونی‌های اساسی روبه‌رو کرده است. در این میان، بسیاری از بانک‌های مرکزی به‌ منظور حفظ کارآمدی سیاست‌های پولی و افزایش شفافیت به طراحی ارزهای دیجیتال تحت نظارت خود اقدام کرده‌اند. این ارزها که با عنوان «ارز دیجیتال بانک مرکزی» یا CBDC شناخته می‌شوند، شکلی دیجیتالی از پول رسمی کشورها هستند که به‌ صورت «متمرکز و با پشتوانه‌ دولت‌ها» منتشر می‌شوند. در ایران نیز بانک مرکزی پروژه‌ای را تحت عنوان «ریال دیجیتال» یا «رمز ریال» آغاز کرده ‌است. ریال دیجیتال، نسخه الکترونیکی ریال فیزیکی خواهد بود که در این مقاله به آن پرداخته می‌شود.

آشنایی با ارز ریال دیجیتال و تاریخچه آن

ریال دیجیتال یا رمز ریال، شکل الکترونیکی پول ملی ایران است که بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران آن را منتشر می‌کند. همانطور که پیش‌تر گفته شد نوعی از ارز دیجیتال بانک مرکزی یا CBDC است که بانک مرکزی ایران انتشار کرده است. به زبان ساده، ریال دیجیتال همان ریال سنتی است اما در قالب اسکناس معامله نمی‌شود و در بستر دیجیتال جریان می‌یابد. ارزش آن نیز، معادل یک ریال فیزیکی است. ارز دیجیتال در جهان با هدف بیشتر شدن شفافیت مالی، کاهش هزینه‌های مربوط به تولید و انتقال وجه نقد طراحی شده ‌است.

در ایران از سال 1400 مطالعاتی در خصوص رمز ریال آغاز و در سال ۱۴۰۱ پروژه وارد فاز پیش‌آزمایشی شد. همچنین در تیرماه ۱۴۰۳ نخستین اجرای آزمایشی آن در منطقه آزاد کیش صورت گرفت. در این راستا، بانک‌های ملت و تجارت برای انجام زیرساخت‌های لازم اقدام کردند. با وجود آن‌ که تعداد تراکنش‌های صورت‌ گرفته در مرحله آزمایشی کمتر از ۵۰ هزار مورد بود، اما این اقدام نقطه‌ی آغاز رسمی ورود ایران میان کشورهایی شد که ارز دیجیتال خود را وارد «فاز عملیاتی» کرده‌اند. در این راستا ایران سیزدهمین کشور جهان شد که نسخه آزمایشی پول دیجیتال ملی خود را وارد مرحله عملیاتی کرده ‌است. در این پروژه، نهاد متولی سیاست‌گذاری و توسعه زیرساخت‌های فنی «بانک مرکزی» بوده است.

ویژگی‌های ارز ریال دیجیتال

ارز ریال دیجیتال مانند دیگر ارزهای دیجیتال ویژگی‌های دارد که می‌تواند در تحول سیستم مالی کشور نقش کلیدی ایفا کند. در ادامه به بررسی مهم‌ترین ویژگی‌های این نوع ابزار مالی پرداخته خواهد شد.

1. امنیت بالا: به واسطه امنیت بالای ارز ریال دیجیتال در صورتی که وجوه فردی به سرقت برود، پیگیری تراکنش‌ها بسیار ساده خواهد بود. این سطح از ردیابی، در مقایسه با سیستم‌های بانکی سنتی و کارت‌های اعتباری، امنیت بالاتری فراهم می‌کند.

2. استفاده آسان: رمز ریال برای عموم افراد قابل دسترسی بوده و نیازی به دانش فنی پیشرفته برای استفاده از آن وجود ندارد. به همین منظور افراد می‌توانند به راحتی با استفاده از تلفن‌های همراه خود، تراکنش‌های مالی انجام دهند.

3. سرعت بالا: با ریال دیجیتال با سرعت بیشتری نسبت به پول بانکی می‌توان تراکنش‌ها را انجام داد. این ویژگی باعث افزایش سرعت گردش مالی در کشور و سهولت در انجام تراکنش‌ها در اقتصاد می‌شود.

4. امکان برنامه‌ریزی تراکنش‌ها: رمز ریال می‌تواند در تراکنش‌های خودکار و هوشمند مورد استفاده قرار گیرد. این ویژگی آن را برای استفاده در قراردادهای هوشمند مناسب می‌کند.

5. کاهش هزینه‌های بانکی: با استفاده از ارز ریال دیجیتال هزینه‌های مربوط به چاپ و توزیع اسکناس و مسکوک از بین می‌رود.

6. انتخاب جدید برای ذخیره دارایی‌ها: با استفاده از ریال دیجیتال، افراد می‌توانند یک گزینه جدید برای ذخیره و مدیریت دارایی‌های خود داشته باشند.

7. کاهش پول‌شویی: از آنجا که تمامی تراکنش‌ها تحت نظارت بانک مرکزی قرار دارد، این امکان فراهم می‌شود که جابه‌جایی‌های مالی مشکوک شناسایی شوند.

8. کاهش وابستگی به پول نقد: رمز ریال استفاده از پول نقد را در اقتصاد کاهش می‌دهد و در شرایط بحرانی که ممکن است استفاده از اسکناس‌ها محدود شود، به عنوان یک ابزار مهم جایگزین عمل می‌کند.

این ویژگی‌ها به‌طور شفاف و قابل فهم نشان می‌دهند که چرا ارز ریال دیجیتال می‌تواند نقش موثری در بهبود نظام مالی کشور ایفا کند.

نحوه‌ی استفاده از رمز ریال

برای استفاده از رمز ریال می‌بایست یک کیف‌ پول ارز دیجیتال رسمی مورد تایید بانک مرکزی، از طریق بانک‌ها یا موسسات مالی مجاز روی تلفن همراه نصب شود. پس از نصب، کاربر با طی مراحل ثبت‌نام و احراز هویت که معمولا شامل تایید شماره همراه و بارگذاری تصویر کارت ملی است، می‌تواند کیف پول خود را فعال کند. سپس با فعال‌سازی حساب، امکان دریافت و پرداخت رمز ریال وجود دارد. لازم به ذکر است اشخاص کمتر از 18 سال تنها با اطلاعات والدین یا قیم قانونی می‌توانند کیف ریال دیجیتال خود را دریافت کنند. همچنین نان سامانه زیر ساختی ریال دیجیتال پلتفرم «برنا» است.

دریافت و پرداخت با ریال دیجیتال از طریق اپلیکیشن انجام می‌شود، کافی است کد QR یا شناسه کیف پول وارد شده تا تراکنش با سرعت بالا و هزینه‌ای اندک نهایی شود. در صورت نیاز به پول نقد، رمز ریال را می‌توان به حساب بانکی منتقل و وجه معادل آن را برداشت کرد. این قابلیت در بسیاری از اپلیکیشن‌های بانکی به‌ صورت مستقیم فراهم شده است.

برای حفظ امنیت انتخاب رمز عبور قوی، مراقبت از اطلاعات ورود و پرهیز از نصب اپلیکیشن از منابع نامعتبر ضروری است. اگر دستگاه گم شود یا مشکلی فنی رخ دهد، می‌توان با استفاده از کدهای پشتیبان یا مراجعه به بانک صادرکننده کیف پول، دسترسی را بازیابی کرد.

انواع کیف پول ریال دیجیتال

ریال دیجیتال به دو نوع کیف پول مختلف کیف پول عادی و کیف پول تجاری تقسیم‌بندی می‌شود. در ادامه به هر کدام از این کیف‌ها پرداخته می‌شود:

کیف پول ریال دیجیتال عادی

کیف پول دیجیتال عادی رمز ریال، به منظور استفاده عموم طراحی شده و امکان انجام تراکنش‌ها را در چهارچوب مقررات بانک مرکزی فراهم می‌کند. این کیف پول در دو سطح قابل ارائه است. در سطح اول، تراکنش‌ها و موجودی دارای محدودیت‌هایی هستند که استفاده از کیف پول را در چارچوب مشخصی قرار می‌دهند. در سطح دوم، امکان ساخت حداکثر پنج کیف پول با سقف موجودی ۱۵۰ میلیون ریال برای هر کدام فراهم شده است. این نوع کیف پول هم‌ اکنون از طریق اپلیکیشن آبانک بانک آینده در اختیار کاربران قرار گرفته است.

• برای آشنایی بیشتر با آبانک بانک آینده و دیگر نئوبانک‌های فعال در کشور مطالعه‌ی مقاله‌ی «نئوبانک چیست؟» پیشنهاد می‌شود.

کیف پول ریال دیجیتال تجاری

کیف پول دیجیتال تجاری ویژه صاحبان کسب‌وکار و دارندگان حساب‌های تجاری طراحی شده است. با استفاده از این نوع کیف پول، امکان دریافت مبالغ بالا ناشی از فروش کالا یا خدمات فراهم می‌شود. برای فعال‌سازی آن، معرفی دستگاه پایانه فروشگاهی متصل به حساب تجاری، الزامی است. سقف موجودی این نوع کیف پول تا دو میلیارد ریال تعیین شده است.

تاثیر ریال دیجیتال بر اقتصاد ایران چگونه است؟

ورود رمز ریال به اقتصادی ایران، آغازی برای تغییرات عمیق در نحوه مدیریت مالی کشور خواهد بود. چرا که رمز ریال، با افزایش شفافیت در تراکنش‌ها و کاهش تدریجی وابستگی به پول نقد می‌تواند برخی از مشکلات اقتصادی را برطرف کند. همچنین باعث توانمندسازی بانک مرکزی در مدیریت بهتر عرضه پول و نقدینگی است.

از آن جا که رمز ریال قابلیت کاهش پول‌شویی و دیگر تخلفات مالی را دارد، باعث می‌شود اقتصاد ایران ساختار سالم‌تری پیدا کند. اما همواره در خصوص ارزهای دیجیتال مانند ریال دیجیتال نگرانی‌هایی در خصوص حفظ حریم شخصی بوده است. چرا که احساس کنترل بالا بر اطلاعات مالی منجر به مقاومت برخی برای پذیرش رمز ریال می‌شود.

در نهایت، اگر ارز دیجیتال ریال به‌ طور صحیح اجرا شود، رمز ریال نه تنها به‌عنوان یک ابزار پرداخت، بلکه به‌عنوان عاملی موثر در ایجاد تحول در ساختار اقتصادی ایران مطرح خواهد شد. اما برای دستیابی به این اهداف، نیاز به استراتژی‌هایی کلان و کارآمد است که علاوه بر تضمین امنیت و حریم خصوصی، به فرهنگ‌سازی و آموزش عمومی نیز توجه ویژه‌ای داشته باشد.