بازار SME چیست و نحوه معامله در آن چگونه است؟

در بازار سرمایه، امکان فعالیت شرکت‌های بزرگ و کوچک فراهم است که این امر باعث می‌شود شرکت‌های نوپا نیز در مسیر رشد و بهبود قرار بگیرند. بازار SME یکی از زیرمجموعه‌های بازار فرابورس است که شرکت‌های کوچک و متوسط در آن فعالیت می‌کنند. این بازار بستری مناسب برای سرمایه‌گذارانی است که قصد دارند در شرکت‌های نوپا یا در حال رشد سرمایه‌گذاری کنند. به طور کلی، بازار SME به بهبود رشد و تامین سرمایه شرکت‌ها کمک می‌کند و از این رو در اقتصاد نقش بسیار مهمی دارد. در این مقاله، به معرفی بازار SME، قوانین، نحوه معامله و مزایای این بازار پرداخته شده است.

معرفی بازار SME

بازار SME زیر نظر بازار فرابورس فعالیت می‌کند و هدف آن توسعه و بهبود تامین مالی شرکت‌های کوچک و متوسط است. این بازار در فرابورس با عنوان نوآفرین شناخته می‌شود. SME مخفف عبارت Small and Medium-sized Enterprises است و معنی آن شرکت‌های کوچک و متوسط است. این شرکت‌ها، بنگاه‌های اقتصادی هستند که بین شرکت‌های بزرگ و کوچک قرار می‌گیرند و نقش مهمی در اقتصاد کلان دارند. شرکت‌های متوسط و کوچک می‌توانند در زمینه‌های مختلف مانند صعنت، تکنولوژی کشاورزی و سایر بخش‌ها فعالیت کنند. معروف‌ترین نمونه این شرکت‌ها، استارتاپ‌ها و شرکت‌های دانش‌بنیان هستند. جدول زیر دسته‌بندی شرکت‌ها را توسط بانک جهانی نشان می‌دهد که دو ردیف آخر جز شرکت‌های بازار SME به حساب می‌آیند.

لازم به ذکر است که نحوه انجام معاملات در این بازار بدون دامنه نوسان قیمت است و همچنین معاملات انجام شده در بازار شرکت‌های کوچک و متوسط (SME) توافقی خواهد بود.

انواع بازار SME

بازار SME در فرابورس با نام بازار نوآفرین شناخته می‌شود و دارای دو تابلوی رشد و دانش‌بنیان است. این دسته‌بندی باعث شده که سرمایه‌گذاران و همین‌طور شرکت‌ها به شکل متمرکزتری در بازار فعالیت کنند. سرمایه‌گذاران با توجه به سرمایه و استراتژی خود می‌توانند سهام شرکت‌های هر تابلو را معامله کنند. افراد برای مشاهده هر تابلو و نمادهای آن می‌توانند به سایت tsetmc.com مراجعه کنند. جدول زیر نمادهای فعال در بازار SME یا نوآفرین را نشان می‌دهد.

در ادامه تابلوهای رشد و دانش بنیان بازار نوآفرین و نمادهای آن شرح داده می‌شود.

تابلوی رشد: در این تابلو از بازار SME، شرکت‌های سهامی عام با سرمایه حداقل ۱۰۰ میلیارد ریال و حداکثر ۵۰۰۰ میلیارد ریال که دارای طرح توجیهی تاییدشده و حداقل ۱۰ درصد از سهام ثبت‌شده‌شان شناور یا ارزش بازار سهام شناور آن‌ها حداقل ۱۰۰۰ میلیارد ریال باشد، پذیرش می‌شوند. تصویر زیر نمادهای پرتراکنش بازار SME فرابورس را در تابلوی رشد نشان می‌دهد. همچنین شرکت‌های پذیرفته شده در تابلوی دانش‌بنیان که صلاحیت خود را برای این تابلو از دست داده‌اند، می‌توانند در تابلوی رشد فعالیت کنند.

تابلوی دانش بنیان: برای پذیرش نماد در این تابلو از بازار SME، باید شرکت‌های دانش بنیان و شرکت‌های فعال در حوزه اقتصاد دیجیتال، شرایط لازم برای پذیرش را داشته باشند. این شرکت‌ها باید دارای سرمایه حداقل ۱۰۰ میلیارد ریال باشند. همچنین لازم است که حداقل ۱۰ درصد از سهام ثبت‌شده شناور یا ارزش بازار سهام شناور آن‌ها معادل حداقل ۲۰۰ میلیارد ریال باشند. همچنین داشتن مجوز دانش بنیان مورد تأیید معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان ریاست جمهوری یا سایر مراجع مربوطه الزامی است. تصویر زیر نمادهای پرتراکنش تابلوی دانش بنیان را در بازار SME فرابورس را نشان می‌دهد.

قوانین بازار SME

سرمایه‌گذاران حرفه‌ای می‌توانند در بازار SME فعالیت کنند اما افراد حقیقی معمولی مجاز به سرمایه‌گذاری در این بازار نیستند. این محدودیت با هدف تامین مالی بنگاه‌های نوآفرین و جلوگیری از جذب سرمایه‌گذاران خرد اعمال شده است. همچنین شرکت‌های متقاضی که قصد فعالیت در بازار SME فرابورس را دارند باید دارای شرایط و قوانین این بازار باشند که در ادامه این شرایط شرح داده می‌شود.

شرایط لازم برای پذیرش شرکت در بازار SME فرابورس:

• شرکت باید سهامی عام باشد.
• جمع حقوق صاحبان سهام باید حداقل معادل ۱ میلیارد ریال و حداکثر ۵۰۰ میلیارد ریال باشد.
• شرکت باید دارای طرح توجیهی تایید شده باشد که چشم‌انداز روشنی از سودآوری فعالیت‌های آینده آن را نشان دهد.
• لازم است که آخرین صورت‌های مالی طبق مقررات قانونی و استانداردهای حسابداری و گزارشگری مالی تهیه شده باشد.
• گزارش حسابرس نباید بدون اظهار نظر یا اظهار نظر مردود باشد.
• حسابرس شرکت باید از موسسات حسابرسی معتمد سازمان بورس و اوراق بهادار انتخاب شود و ضعف مهمی در سیستم اطلاعات حسابداری گزارش نشده باشد.
• همه دعاوی مهم علیه شرکت باید افشا شوند.
• مدیرعامل و اعضای هیئت‌مدیره نباید سابقه محکومیت قطعی کیفری مالی یا تخلفاتی قطعی طبق مقررات سازمان اوراق بهادار داشته باشند.

شرایط عرضه سهام در بازار SME:

• سهام باید در سازمان بورس ثبت شده باشد.
• سهام باید با نام باشد یا امکان با نام شدن آن وجود داشته باشد.
• هیچ محدودیت قانونی موثری برای نقل و انتقال سهام تعیین نشده باشد.
• ارزش اسمی هر سهم عادی باید معادل ۱۰۰۰ ریال در نظر گرفته شود.

انجام معاملات در بازار SME

افراد برای خرید و فروش سهم در بازار SME باید دارای کد بورسی باشند و از طریق کارگزاری خود برای معامله اقدام کنند. در گذشته تنها اشخاص حقوقی که بیشتر از 5 درصد یا 5 میلیارد ریال از ارزش اسمی اوراق بهادار خریداری می‌کردند، حق معامله در این بازار را داشتند. در حال حاضر با توجه به تغییرات اخیر، امکان معامله برای هر دو اشخاص حقوقی و حقیقی در این بازار فراهم شده است. بازار SME به منظور کمک به رشد و توسعه شرکت‌های نوپا بنا شده و به همین دلیل سرمایه‌گذاران خرد نمی‌توانند در این بازار فعالیت کنند. دو گروه سرمایه‌گذارانی که می‌توانند در این بازار فعالیت کنند به شرح زیر است:

گروه اول: تمامی اشخاص حقوقی می‌توانند اقدام به خرید یا فروش سهام شرکت‌های فعال در بازار SME کنند.

گروه دوم: سرمایه‌گذاران نهادی موضوع بند ۳ مصوبه ۲۸ شهریور سال ۸۶ هیئت‌مدیره سازمان بورس با اصلاحات بعدی آن و اشخاصی که با خرید سهام شرکت به سرمایه‌گذار نهادی مذکور تبدیل می‌شوند که شامل بانک‌ها و بیمه‌ها، هلدینگ‌ها، شرکت‌های سرمایه‌گذاری، صندوق بازنشستگی، تامین سرمایه و صندوق‌های سرمایه‌گذاری ثبت شده نزد سازمان بورس و همچنین اشخاص حقیقی که بیش از ۵ درصد یا بیش از ۵۰۰ میلیون تومان از ارزش اسمی اوراق بهادار در دست انتشار ناشر را خریداری کنند.

مزایای بازار SME

بازار SME به دلیل حمایت و کمک به توسعه شرکت‌های کوچک و متوسط اهمیت زیادی در اقتصاد و رشد مالی دارد. بنگاه‌های کوچک و متوسط برای توسعه خود به نیروی کار نیاز دارند و وجود آن‌ها باعث اشتغال‌زایی می‌شود. اغلب این بنگاه‌ها منابع مالی محدودی دارند اما از طریق تامین سرمایه با عرضه سهام در بازار SME فرابورس می‌توانند به گسترش فعالیت‌های خود کمک کنند. شرکت‌های فعال در بازار SME به دلیل اندازه کوچک‌تر و رشد سریع، به افزایش تولیدات داخلی و همچنین تولید ناخالص مالی کمک می‌کنند. این بنگاه‌ها معمولا از روش‌های نوین و مهارت‌های نیروهای متخصص و جوان استفاده می‌کنند و سبب افزایش ابتکار و نوآوری در تولید می‌شوند. در نهایت بازار SME به عنوان یک محرک اصلی در توسعه اقتصادی شناخته می‌شود. 

جمع‌بندی

بازار SME یکی از زیرمجموعه‌های بازار فرابورس است که شرکت‌های کوچک و متوسط واجد شرایط سازمان بورس و اوراق بهادار در آن فعالیت می‌کنند. این بازار بستری مناسب برای سرمایه‌گذارانی است که قصد دارند در شرکت‌های نوپا یا در حال رشد سرمایه‌گذاری کنند. به طور کلی این بازار به بهبود رشد و همچنین تامین سرمایه این شرکت‌ها کمک می‌کند و به همین سبب در اقتصاد نقش بسیار مهمی دارد.