اوراق اختیار فروش تبعی چیست و چه کاربردی دارد؟
اوراق اختیار فروش تبعی یکی از ابزارهای نوین مالی است که به منظور کاهش ریسک و حفاظت از دارایی سرمایه‌گذاران در بازارهای مالی معرفی شده است. این ابزار که به عنوان یکی از مشتقات مالی شناخته می‌شود، به دارنده آن اجازه می‌دهد تا یک دارایی پایه را در یک تاریخ مشخص و با یک قیمت تعیین شده به فروش برساند. با افزایش نوسانات و عدم قطعیت‌های موجود در بازارهای سرمایه، اهمیت و کارایی ابزارهای پوششی بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته است. این اوراق نه تنها به سرمایه‌گذاران امکان می‌دهند تا از زیان‌های احتمالی جلوگیری کنند، بلکه به آن‌ها این فرصت را می‌دهد تا با آرامش بیشتری در بازار فعالیت کنند. در این مقاله، به بررسی دقیق ماهیت، کاربردها و مزایای اوراق اختیار فروش تبعی پرداخته و نقش آن‌ها را در مدیریت ریسک سرمایه‌گذاری بررسی شده است.
اوراق اختیار فروش تبعی سهام چیست؟
اوراق اختیار فروش تبعی نوعی ابزار مالی است که به دارنده آن اجازه می‌دهد تا یک دارایی مشخص را در یک قیمت تعیین شده و در یک تاریخ معین در آینده به فروش برساند. این اوراق به منظور محافظت از سرمایه‌گذاران در برابر افت قیمت دارایی‌هایشان طراحی شده‌اند و می‌توانند به عنوان یک ابزار پوششی برای کاهش ریسک مورد استفاده قرار گیرند. تسویه این اوراق به دو شکل تسویه نقدی و فیزیکی انجام می‌شود. در روش تسویه نقدی، ﻭﺟﻪ ﻣﻌﺎﺩﻝ با تفاوت ﻗﯿﻤﺖ اعمال و قیمت پایانی سهام پایه ﺩﺭ زمان ﺳﺮﺭﺳﯿﺪ، ﺩﺭ ﺻﻮﺭﺗﯽ ﮐﻪ ﻗﯿﻤﺖ ﺑﺎﺯﺍﺭ ﮐﻤﺘﺮ ﺍﺯ ﻗﯿﻤﺖ ﺍﻋﻤﺎﻝ ﺑﺎﺷﺪ، به دارنده اوراق از سوی عرضه‌کننده پرداخت خواهد شد. بنابراین تسویه نقدی تنها در صورتی انجام می‌شود که در زمان سررسید اوراق، قیمت بازار از قیمت اعمال آن‌ها کمتر باشد. در تسویه فیزیکی اما سهام به همان قیمت اعمال اوراق خریداری می‌شود و وجه حاصل از عرضه اوراق اختیار فروش تبعی از سوی عرضه‌کننده به خریدار اوراق پرداخت می‌شود. در واقع، فروش سهام پایه با قیمت اعمال به عرضه‌کننده است. این اوراق برخلاف سهام پایه، بازار ثانوی برای معاملات ندارند. به این معنا که تنها می‌توان این اوراق را در تاریخ اعمال به شرکت منتشرکننده اوراق فروخت.
پیشنهاد می‌شود مقاله انواع اوراق بهادار را در وبسایت انیگما بخوانید.
اصطلاحات مهم در خصوص اوراق اختیار فروش تبعی
در بخش پیش ضمن تعریف اوراق اختیار فروش تبعی از عباراتی استفاده شد که در ادامه به توضیح هر یک پرداخته شده است:
سهم پایه: اوراق اختیار فروش تبعی بر اساس سهم پایه ، مشخص و تنظیم می‌شود.
قیمت اعمال (Strike Price): قیمتی که دارنده اوراق می‌تواند دارایی را در تاریخ سررسید به آن قیمت بفروشد.
برای مثال، اگر قیمت سهم در تاریخ سررسید کمتر از قیمت اعمال باشد، در این حالت، خریدار اوراق فروش تبعی از حق خود استفاده خواهد کرد و دارایی پایه (سهام مورد نظر را) را با قیمت اعمال برای هر سهم از شما خواهد خرید، حتی اگر قیمت بازار کمتر از این باشد. اما اگر قیمت سهم در تاریخ سررسید برابر یا بیشتر از قیمت اعمال باشد، خریدار معمولا از حق خرید خود استفاده نخواهد کرد، زیرا قیمت سهم بیشتر یا برابر با قیمت اعمال است و بهتر است از بازار خرید کند. اوراق فروش تبعی به طور طبیعی منقضی می‌شوند و سرمایه‌گذار پریمیومی که از خریدار دریافت کرده است را به عنوان درآمد خود ثبت می‌کند.
تاریخ سررسید (Expiration Date): تاریخی که دارنده اوراق باید تا آن زمان از اختیار خود استفاده کند.
دوره معاملاتی: به بازه زمانی بین روز اول و روز آخر معاملاتی مربوط به اوراق اختیار فروش تبعی را دوره معاملاتی می‌گویند.
سقف خرید: هر شخص مجاز به خرید تعداد محدودی اوراق اختیار است که با سقف خرید مشخص می‌شود. به عنوان مثال، در اطلاعیه مربوط به اوراق خاصی، گفته می‌شود سقف خرید برای هر کد معاملاتی، 5,000 سهم است. بنابراین اگر کسی 25,000 سهم را خریداری کرده باشد، فقط می‌تواند 20 درصد این تعداد را بیمه کند.
دارنده اختیار (Option Holder): دارنده اختیار به فرد یا نهادی گفته می‌شود که این اختیار را خریداری کرده و حق دارد دارایی پایه را به قیمت اعمال بفروشد.
ناشر اختیار (Option Issuer): فرد یا نهادی که اختیار را صادر کرده و موظف است در صورت اعمال اختیار توسط دارنده، دارایی پایه را به قیمت اعمال خریداری کند.
این ابزارها معمولا توسط شرکت‌ها برای حمایت از سهامداران در دوره‌های نوسان شدید بازار صادر می‌شوند. به این ترتیب، سهامداران می‌توانند با خرید این اوراق از کاهش شدید قیمت سهم‌هایشان جلوگیری کنند.
نحوه خرید اوراق اختیار فروش تبعی
برای خرید اوراق تبعی باید دارای کد بورسی بود و در یکی از کارگزاری‌ها ثبت‌نام کرد. سپس ضمن بررسی لیست اوراق اختیار فروش تبعی از طریق سامانه معاملاتی و به تعداد سهام پایه، به خرید اوراق تبعی اقدام کرد.
کاربردهای اختیار فروش تبعی
حفظ ارزش سرمایه‌گذاری: در صورت کاهش قیمت سهام، دارنده اوراق تبعی می‌تواند سهام خود را به قیمت بالاتری که در قرارداد مشخص شده است بفروشد و از زیان‌های بیشتر جلوگیری کند.
کاهش ریسک: این اوراق به عنوان یک ابزار پوششی عمل می‌کنند و ریسک کاهش قیمت دارایی پایه را کاهش می‌دهند.
تنوع در استراتژی‌های سرمایه‌گذاری: سرمایه‌گذاران می‌توانند از این اوراق برای پیاده‌سازی استراتژی‌های مختلف سرمایه‌گذاری و پوشش ریسک استفاده کنند. در طرف مقابل، انتشار این اوراق امکان تامین مالی را برای ناشر فراهم می‌کند. در واقع، اوراق اختیار فروش تبعی ضمن به‌کارگیری به عنوان ابزاری کارآمد برای تامین مالی در جهت مدیریت ریسک و حفاظت از سرمایه در بازارهای مالی است. علاوه‌براین این نکته را نیز باید در نظر گرفت که اوراق اختیار فروش تبعی کف بازدهی مشخصی دارند و در مقابل، سقف بازدهی آن‌ها باز است.
نحوه محاسبه بازدهی خرید اوراق اختیار فروش تبعی
محاسبه بازدهی خرید این اوراق نیازمند درک مفاهیم قیمت خرید (پریمیوم)، قیمت اعمال (Strike Price) و قیمت دارایی پایه در تاریخ سررسید است که پیش‌تر توضیح داده شد. در ادامه نحوه محاسبه بازدهی با یک مثال توضیح داده شده است.
مراحل محاسبه بازدهی:
1. محاسبه هزینه خرید اوراق اختیار فروش تبعی:
(قیمت سهم پایه + قیمت هر اوراق (پریمیوم)) × تعداد اوراق = هزینه کل خرید
2. محاسبه سود یا زیان از اعمال اختیار:
هزینه خرید – تعداد دارایی پایه × (قیمت اعمال) = سود یا زیان از اعمال اختیار
3. محاسبه بازدهی کل:
هزینه کل خرید – سود یا زیان از اعمال اختیار = بازدهی کل
فرض کنید شما 1,000 سهم از یک شرکت دارید و نگران کاهش قیمت آن در آینده هستید. برای پوشش این ریسک، اوراق اختیار فروش تبعی خریداری می‌کنید. اطلاعات زیر را در نظر بگیرید:
– قیمت فعلی هر سهم: 5,000 تومان
– قیمت اعمال: 5,500 تومان
– پریمیوم (قیمت هر اوراق): 500 تومان
– تعداد اوراق خریداری شده: 1,000
در این شرایط ۳ حالت ممکن است اتفاق بیفتد:
حالت اول: کاهش قیمت سهام در تاریخ اعمال
اگر قیمت سهام مرود نظر در بازار به 4,000 تومان کاهش پیدا کرده باشد. سرمایه‌گذار تصمیم می‌گیرد که اختیار فروش خود را اعمال کند. در این حالت، عرضه‌کننده موظف است سهام را در تاریخ سررسید به قیمت 5,500 تومان بخرد. در این حالت، سرمایه‌گذار با بیمه کردن سهام خود نه تنها ضرر نکرده است، بلکه بابت هر برگه سهم مبلغی در حدود 500 تومان سود به دست آورده است. در واقع، سهامی را با قیمت 5,000 تومان خریده و با قیمت 5,500 تومان به فروش رسانده است.
حالت دوم: افزایش قیمت سهام در تاریخ اعمال
در مقابل، اگر قیمت سهام مورد نظر در بازار به 6,000 تومان رسیده باشد. در این وضعیت شخص سرمایه‌گذار اوراق اختیار فروش خود را اعمال نخواهد کرد. چرا که قیمت بازار از قیمت اعمال اوراق در حالت دوم بیشتر است. در این وضعیت سرمایه‌گذار اوراق اختیار فروش تبعی خود را به دلیل بیشتر بودن قیمت بازار از قیمت اعمال اوراق، اعمال نمی‌کند.
حالت سوم: ثابت ماندن قیمت سهام در تاریخ اعمال
در این حالت ممکن است قیمت سهام در بازار با قیمت اعمال برابر باشد. در این وضعیت سرمایه‌گذار سود و زیانی نخواهد کرد. البته در هر سه حالت، باید مبلغ ۵۰ هزار تومان هزینه خرید اوراق را در محاسبه سود و زیان لحاظ کرد. این نکته را نیز باید در نظر گرفت که سرمایه‌گذار باید به مقدار اوراق اختیار فروش تبعی، سهام پایه در پرتفوی خود داشته باشد. علاوه بر این، برای هر کد بورسی یک محدودیت خرید اوراق در نظر گرفته می‌شود که در اطلاعیه فروش اعلام خواهد شد. همچنین سهام پایه باید تا زمان سررسید اوراق در پرتفوی سرمایه‌گذار بماند و امکان فروش آن وجود ندارد.
مزایا خرید اوراق اختیار فروش تبعی
حفاظت در برابر کاهش قیمت (Hedging): این اوراق به سرمایه‌گذاران این امکان را می‌دهد که در صورت کاهش قیمت دارایی پایه، زیان‌های احتمالی را کاهش دهند یا از بین ببرند. این ابزار به عنوان یک بیمه عمل می‌کند و تضمین می‌کند که سرمایه‌گذار می‌تواند دارایی خود را به قیمت تعیین شده بفروشد، حتی اگر قیمت بازار به شدت کاهش یابد.
مدیریت ریسک: این اوراق به سرمایه‌گذاران کمک می‌کند تا ریسک ناشی از نوسانات بازار را کاهش دهند. با خرید این اوراق، سرمایه‌گذاران می‌توانند استراتژی‌های پوششی مختلفی، مانند فروش دارایی در صورت کاهش قیمت آن را پیاده‌سازی کنند.
انعطاف‌پذیری: اوراق اختیار فروش تبعی به سرمایه‌گذاران این امکان را می‌دهد که در شرایط مختلف بازار، استراتژی‌های متنوعی را اتخاذ کنند و در صورت نیاز، دارایی خود را به قیمت تعیین شده بفروشند.
حفظ سرمایه: این اوراق به سرمایه‌گذاران کمک می‌کند تا ارزش سرمایه خود را در دوره‌های نوسان و کاهش بازار حفظ کنند. به خصوص در بازارهای پرنوسان، این اوراق می‌توانند به عنوان یک ابزار حفظ ارزش عمل کنند.
معایب خرید اوراق اختیار فروش تبعی
هزینه بالا: خرید اوراق اختیار فروش تبعی معمولا نیاز به پرداخت پریمیوم دارد. این هزینه می‌تواند در برخی موارد قابل توجه باشد و ممکن است بر بازدهی کلی سرمایه‌گذاری تاثیر منفی بگذارد.
محدودیت در بازدهی: اگر قیمت دارایی پایه به شدت افزایش یابد، دارنده این اوراق از افزایش کامل قیمت بهره‌مند نخواهد شد. این به این دلیل است که هزینه پریمیوم و کاهش سود احتمالی می‌تواند بازدهی کلی را محدود کند.
پیچیدگی: استفاده از اوراق اختیار فروش تبعی نیاز به درک عمیق‌تری از بازارها و ابزارهای مالی دارد. برای سرمایه‌گذارانی که با این ابزارها آشنایی ندارند، ممکن است پیچیده و دشوار باشد.
عدم نقدشوندگی: در برخی موارد، ممکن است بازار این اوراق به اندازه کافی نقد نباشد و سرمایه‌گذار نتواند به راحتی اوراق خود را بفروشد یا از آن استفاده کند. این موضوع می‌تواند منجر به مشکلات نقدشوندگی شود.
محدودیت زمانی: اوراق اختیار فروش تبعی معمولا دارای تاریخ سررسید مشخصی هستند. اگر تا آن زمان قیمت دارایی پایه کاهش نیابد، سرمایه‌گذار ممکن است هزینه پریمیوم را از دست بدهد.
جمع‌بندی
به طور کلی، اوراق اختیار فروش تبعی به عنوان یکی از ابزارهای مالی موثر، نقشی کلیدی را در کاهش ریسک و حفاظت از سرمایه‌گذاری‌ها در بازارهای مالی ایفا می‌کنند. این اوراق، با فراهم کردن امکان فروش دارایی پایه در یک قیمت مشخص و در تاریخ معین، به سرمایه‌گذاران این امکان را می‌دهند تا در مقابل نوسانات و کاهش احتمالی قیمت‌ها محافظت شوند. از این رو، استفاده از این اوراق به عنوان یک ابزار پوششی می‌تواند به بهبود استراتژی‌های مدیریت ریسک کمک کرده و امنیت بیشتری را برای سرمایه‌گذاران فراهم آورد. باتوجه به پیچیدگی‌های موجود در بازارهای مالی امروز، اهمیت بهره‌گیری از چنین ابزارهایی بیش از پیش مشهود است و می‌تواند به تثبیت و تقویت موقعیت مالی سرمایه‌گذاران منجر شود.
سوالات متداول
این اوراق نوعی از ابزارهای مالی هستند که به سرمایه‌گذاران این امکان را می‌دهند تا از کاهش قیمت دارایی پایه محافظت کنند تا حق فروش دارایی پایه را با یک قیمت مشخص در آینده داشته باشند، حتی اگر قیمت دارایی پایه کاهش یابد.
با خرید این اوراق، سرمایه‌گذاران به عنوان فروشنده یک قرارداد اختیاری عمل می‌کنند. این اوراق به فروشنده این حق را می‌دهند که در زمان معینی دارایی پایه را با یک قیمت خاص بفروشند.
این اوراق به عنوان ابزاری پیچیده‌تر برای سرمایه‌گذاران و تریدرهایی که دارای دانش و تجربه کافی در بازارهای مالی هستند و افرادی که به دنبال حفظ سرمایه و کاهش ریسک در مقابل نوسانات بازار هستند مناسب است.
خرید اوراق تبعی همچون سهام است به این صورت که می‌توان تعداد و قیمت را وارد کرده و سفارش خود را ثبت کرد. این نکته را نیز باید در نظر گرفت که این اوراق به همراه سهام پایه موجود در پرتفو ارزش خواهد داشت. در حالی که در اوراق اختیار فروش تبعی، خریدار قرارداد حق دارد که مقدار معینی از دارایی مشخص شده در قرارداد را با قیمت و زمان معین به فروش برساند.
