لیکوئید شدن چیست و چگونه میتوان از لیکویید شدن جلوگیری کرد؟
در بازارهای مالی، به‌ویژه در بازارهای مارجین و فیوچرز، مفهوم لیکوئید شدن یکی از چالش‌های اساسی است که بسیاری از معاملهگران با آن روبه‌رو می‌شوند. اما چرا این پدیده اتفاق می‌افتد و چه عواملی باعث میشود که یک موقعیت معاملاتی به طور اجباری بسته شود؟ آیا استفاده از لوریج و اهرم میتواند عامل اصلی لیکویید شدن باشد؟ در این مقاله، به بررسی دقیق مفهوم لیکویید شدن، علل وقوع لیکوئید شدن در ارز دیجیتال و چگونگی جلوگیری از آن پرداخته شده است.
لیکویید شدن چیست؟
لیکوئید شدن (Liquidation) به فرآیندی گفته میشود که در آن یک دارایی یا موقعیت مالی به سرعت و به قیمت بازار به فروش می‌رسد تا بدهی‌ها یا الزامات مالی شخص یا نهاد تسویه شوند. در بازارهای مالی، این اصطلاح معمولا به زمانی اطلاق میشود که یک سرمایه‌گذار قادر به بازپرداخت بدهی‌های خود نیست و مجبور به فروش دارایی‌های خود میشود تا بدهی‌های موجود را تسویه کند. در واقع، لیکویید قیمتی زمانی است که قیمت یک دارایی به حدی کاهش می‌یابد که سرمایه‌گذار دیگر قادر به حفظ موقعیت خود نیست و سیستم به‌طور خودکار آن را می‌فروشد. این اتفاق معمولا در بازارهای مارجین یا فیوچرز رخ میدهد، جایی که قیمت دارایی از حد ضرر تعیین‌شده عبور کرده و برای جلوگیری از زیانهای بیشتر، پوزیشن بسته میشود.
تفاوت لیکویید شدن و لیکوئیدیتی
لیکوئید شدن (Liquidation) به فرآیندی اطلاق میشود که در آن یک موقعیت معاملاتی به طور خودکار و معمولا به دلیل از دست دادن بیش از حد سرمایه یا کاهش موجودی حساب بسته میشود. این اتفاق در بازارهای مارجین و فیوچرز رخ میدهد، زمانی که ضررها از حد معین عبور کرده و موجودی حساب دیگر قادر به پوشش بدهی‌ها نیست. در شرایط لیکویید شدن، سیستم به طور خودکار پوزیشن را می‌بندد تا از زیانهای بیشتر جلوگیری کند.
در مقابل، نقدشوندگی (Liquidity) به میزان سهولت خرید یا فروش یک دارایی بدون تاثیر قابل توجه بر قیمت بازار اشاره دارد. در بازارهایی با لیکوییدیتی بالا، خریداران و فروشندگان به راحتی می‌توانند دارایی‌ها را خرید و فروش کنند، بدون اینکه قیمت بازار به شدت تغییر کند. بنابراین، در حالی که لیکوئید شدن به از دست دادن موقعیت مالی اشاره دارد، لیکوییدیتی به قدرت و توانایی یک بازار در انجام معاملات روان و سریع بدون نوسانات بزرگ در قیمت‌ها مربوط میشود.
بررسی انواع لیکویید شدن
لیکوئید شدن میتواند در انواع مختلفی از بازارها و سیستم‌ها رخ دهد، و درک این تفاوت‌ها برای هر معاملهگر ضروری است. هر نوع لیکویید شدن میتواند تاثیرات متفاوتی بر سرمایه‌گذاری‌ها و استراتژی‌های معاملاتی داشته باشد. در ادامه به بررسی انواع مختلف لیکویید شدن پرداخته شده است:
لیکوئید شدن داوطلبانه (Voluntary Liquidation)
این نوع لیکویید شدن زمانی رخ میدهد که معاملهگر خود تصمیم می‌گیرد که پوزیشن خود را ببندد تا از ضرر بیشتر جلوگیری کند. این تصمیم معمولاً در شرایطی گرفته میشود که معاملهگر پیش‌بینی می‌کند بازار به ضرر او حرکت خواهد کرد و ترجیح میدهد که بخشی از سرمایه‌اش را حفظ کند. این نوع لیکویید شدن یک اقدام آگاهانه است که از سوی معاملهگر برای جلوگیری از از دست دادن بیشتر سرمایه انجام میشود.
لیکوئید شدن اجباری (Forced Liquidation)
در این نوع لیکویید شدن، صرافی به طور خودکار پوزیشن معاملهگر را می‌بندد. این اتفاق زمانی می‌افتد که موجودی حساب معاملهگر برای پوشش ضررها کافی نباشد. صرافی مجبور میشود برای جلوگیری از ضرر بیشتر، پوزیشن را ببندد. این نوع لیکویید شدن هیچ‌گونه کنترلی از سوی معاملهگر ندارد و به‌طور اتوماتیک توسط سیستم صرافی انجام میشود.
لیکوئید شدن جزئی (Partial Liquidation)
این نوع لیکویید شدن زمانی اتفاق می‌افتد که معاملهگر تصمیم می‌گیرد تنها بخشی از پوزیشن خود را ببندد. هدف این است که بخشی از سرمایه‌اش را حفظ کند و از ضرر بیشتر جلوگیری نماید. این تصمیم معمولا زمانی گرفته میشود که معاملهگر می‌خواهد بخش کوچکی از موقعیت خود را بفروشد تا از ضررهای بیشتر جلوگیری کند.
لیکوئید شدن کامل (Total Liquidation)
در این حالت، تمام سرمایه‌ی موجود در حساب معاملهگر از دست می‌رود. این نوع لیکویید شدن معمولاً در اثر نوسانات شدید قیمت و عدم توانایی در تأمین مارجین لازم برای حفظ پوزیشن‌ها اتفاق می‌افتد. در این وضعیت، صرافی تمام موجودی حساب را می‌فروشد و معاملهگر تمام سرمایه خود را از دست میدهد.
لیکویید شدن در معاملات لانگ و شورت (Long and Short Liquidation)
در معاملات لانگ (خرید)، زمانی که معاملهگر پیش‌بینی می‌کند قیمت دارایی افزایش خواهد یافت اما قیمت برخلاف پیش‌بینی کاهش می‌یابد، اگر قیمت به زیر یک سطح مشخص برسد، موقعیت لانگ او لیکویید میشود. این یعنی سیستم به طور خودکار موقعیت را می‌بندد و سرمایه‌ای که برای معامله استفاده شده بود از دست می‌رود. در مقابل، در معاملات شورت (فروش) معاملهگر انتظار کاهش قیمت دارایی را دارد، اما اگر قیمت برخلاف پیش‌بینی افزایش پیدا کند، با عبور قیمت از یک حد معین، موقعیت شورت لیکویید میشود و معاملهگر زیان می‌بیند.
لیکوئید شدن در دیفای (DeFi Liquidation)
لیکویید شدن در سیستم‌های وام‌دهی به معنای فروش وثیقه برای بازپرداخت وام است. زمانی که شخصی وام می‌گیرد و وثیقه‌ای قرار میدهد، اگر ارزش وثیقه کاهش یابد و دیگر قادر به پوشش کامل وام نباشد، پروتکل دیفای به طور خودکار اقدام به فروش وثیقه می‌کند تا از ضرر بیشتر جلوگیری کند. این روند در پروتکل‌های دیفای از جمله میکر، آوه و کامپاند رایج است. به دلیل استفاده از قراردادهای هوشمند، این فرآیند به طور خودکار و بدون دخالت فرد ثالث انجام میشود.
نحوه محاسبه لیکویید شدن
برای محاسبه قیمت لیکوئید شدن، نیاز به درک عواملی مانند موجودی حساب، میزان لوریج (اهرم)، قیمت ورود به پوزیشن و میزان مارجین دارید. در ادامه، فرمول لیکویید شدن و مثال‌هایی برای درک بهتر این محاسبات آورده شده است:
برای مثال، فرض کنید در بازار بیت‌کوین (BTC) یک پوزیشن لانگ (خرید) باز کرده‌اید و مشخصات زیر را دارید:
قیمت ورود: 40,000 دلار
اهرم: 10 برابر
سرمایه اولیه (مارجین): 1,000 دلار
برای محاسبه قیمت لیکویید شدن، از فرمول زیر استفاده میشود:
دلار 36,000 = (0.9) × 40,000 = [(0.1) − 1] × 40,000 = قیمت لیکویید
بنابراین، پوزیشن شما در قیمت 36,000 دلار لیکویید خواهد شد.
علت لیکویید شدن در بازارهای مالی
علت لیکوئید شدن در بازارهای مالی به ویژه در بازار ارز دیجیتال، به‌ویژه زمانی که از مارجین و اهرم استفاده میشود، به عواملی مختلفی بستگی دارد. از مهم‌ترین دلایل این پدیده میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
استفاده از لوریج (اهرم): استفاده از لوریج یکی از رایج‌ترین دلایل لیکویید شدن است. در بازار ارز دیجیتال، بسیاری از سرمایه‌گذاران از اعتبار قرضی (مارجین) برای گرفتن پوزیشن‌های بزرگتر استفاده می‌کنند. وقتی قیمت دارایی مورد نظر در جهت مخالف پیش‌بینی حرکت می‌کند و به سطح مشخصی از زیان می‌رسد، پوزیشن به طور خودکار بسته میشود. در این حالت، سیستم معاملهگر را از ضرر بیشتر محافظت می‌کند.
نوسانات شدید قیمت: بازار ارز دیجیتال به دلیل ماهیت غیرمتمرکز و 24 ساعته بودنش، نوسانات قیمت شدیدی را تجربه می‌کند. تغییرات سریع قیمت میتواند به سرعت ارزش دارایی را کاهش دهد، و زمانی که سرمایه‌گذار در حال استفاده از لوریج است، ممکن است ارزش پوزیشن وی به حدی برسد که دیگر از پوشش ضررهای خود قادر به ادامه معامله نباشد و پوزیشن لیکویید شود.
ناتوانی در تامین مارجین: سرمایه‌گذاران در بازارهای مارجین باید یک مقدار مشخصی از سرمایه را به عنوان مارجین اولیه در حساب خود نگه دارند. اگر قیمت دارایی کاهش یابد و سرمایه‌گذار نتواند میزان مارجین لازم را برای پوشش زیانهای خود تامین کند، پوزیشن به طور خودکار لیکویید میشود.
نبود مدیریت ریسک مناسب: بسیاری از سرمایه‌گذاران در بازار ارز دیجیتال به دلیل عدم استفاده از ابزارهای مدیریت ریسک مانند Stop Loss یا Take Profit در برابر نوسانات شدید قیمت آسیب‌پذیر هستند. این امر میتواند منجر به لیکویید شدن پوزیشن‌ها در قیمت‌های ناخواسته شود و سرمایه‌گذار مجبور به پذیرش زیانهای بزرگتر گردد.
عرضه و تقاضای بازار: علت لیکوئید شدن ارز دیجیتال، مانند بسیاری از بازارهای دیگر، عرضه و تقاضا به شدت بر قیمت تاثیر می‌گذارد. اگر حجم خرید و فروش‌ها به طور ناگهانی تغییر کند یا یک اخبار جدید باعث شود تا تقاضا یا عرضه کاهش یا افزایش یابد، قیمت‌ها ممکن است به سرعت تغییر کنند و باعث لیکویید شدن پوزیشن‌های باز شود.
چگونه میتوان از لیکویید شدن جلوگیری کرد؟
برای جلوگیری از لیکوئید شدن، اولین قدم، مدیریت ریسک مناسب است. استفاده از لوریج پایین یکی از موثرترین روش‌ها برای کاهش احتمال لیکویید شدن است. هرچه لوریج بیشتر باشد، ریسک بیشتری در پی دارد، چرا که در صورت تغییرات کوچک قیمت، پوزیشن‌ها سریعا تحت تاثیر قرار می‌گیرند. استفاده از ابزارهایی مانند Stop Loss و Take Profit نیز به مدیریت ریسک کمک می‌کند. این ابزارها به شما امکان می‌دهند که در صورت رسیدن قیمت به سطوح مشخص، پوزیشن شما به طور خودکار بسته شود، بنابراین می‌توانید ضررها را محدود کرده و از لیکویید شدن جلوگیری کنید. همچنین، بهتر است حجم پوزیشن‌ها را متناسب با موجودی حساب خود تنظیم کنید و از قراردادن همه سرمایه در یک معامله خودداری کنید.
جمع‌بندی
به طور کلی، لیکوئید شدن یکی از مهم‌ترین مفاهیم در بازارهای مالی است که معاملهگران باید به آن توجه ویژه‌ای داشته باشند. این پدیده به‌ویژه در معاملات مارجین و فیوچرز، جایی که از لوریج و اهرم برای افزایش موقعیت‌های معاملاتی استفاده میشود، میتواند منجر به زیانهای قابل توجهی شود. از عوامل اصلی لیکویید شدن میتوان به نوسانات شدید قیمت، عدم مدیریت ریسک مناسب و عدم تامین مارجین کافی اشاره کرد. برای جلوگیری از این اتفاق، استفاده از استراتژی‌های مدیریت ریسک مانند قرار دادن استاپ لاس و استفاده از لوریج معقول ضروری است.
سوالات متداول
لیکوئید شدن به فرآیندی اطلاق میشود که در آن پوزیشن یک معاملهگر در یک بازار به دلیل زیانهای زیاد و کاهش موجودی مارجین به طور خودکار بسته میشود. این اتفاق معمولا در معاملات مارجین یا فیوچرز زمانی رخ میدهد که زیانها از حد معین بیشتر شود و موجودی حساب نتواند ضمانتهای لازم را پوشش دهد.
لیکویید شدن در این نوع معاملات به دلیل استفاده از لوریج (اعتبار قرضی) است. وقتی یک معاملهگر از لوریج برای گرفتن پوزیشن‌های بزرگتر استفاده می‌کند، تغییرات کوچک در قیمت میتواند تاثیر زیادی بر موجودی حساب او بگذارد. اگر زیانهای وارده به حدی برسد که موجودی حساب نتواند پوزیشن را پوشش دهد، صرافی یا کارگزار پوزیشن را لیکویید می‌کند.
برای جلوگیری از لیکویید شدن، معاملهگران باید از لوریج معقول و مدیریت ریسک مناسبی استفاده کنند. قرار دادن استاپ لاس (حد ضرر) و استفاده از حجمهای کوچکتر معاملات میتواند خطر لیکویید شدن را کاهش دهد. همچنین، نظارت دقیق بر بازار و تنظیمات مناسب برای هر پوزیشن، از اهمیت بالایی برخوردار است.
بعد از لیکوئید شدن، اولین اقدام باید بررسی علت این اتفاق و تحلیل عملکرد معامله باشد. مهم است که اشتباهات خود را شناسایی کرده و از آن‌ها درس بگیرید. سپس، با تنظیم مجدد استراتژی معاملاتی و استفاده از مدیریت ریسک بهتر، وارد معاملات بعدی شوید. همچنین، از استفاده بیش از حد از لوریج در معاملات پرخطر خودداری کنید تا خطر لیکویید شدن در آینده کاهش یابد.
