معاملات فیوچرز یا آتی چیست؟ + آشنایی با اصول و استراتژی‌های معاملاتی آن

معاملات فیوچرز یا آتی یکی از ابزارهای مهم در بازارهای مالی است که به معامله‌گران و سرمایه‌گذاران امکان می‌دهند تا ریسک‌های ناشی از نوسانات قیمت را مدیریت کنند و فرصت‌های سودآوری را شناسایی نمایند. این قراردادها توافقاتی هستند که در آن‌ها طرفین برای خرید یا فروش یک دارایی مشخص در یک تاریخ معین در آینده با قیمتی معین توافق می‌کنند. از مزایای اصلی قراردادهای آتی می‌توان به قابلیت پوشش ریسک (hedging) و بهره‌برداری از فرصت‌های سرمایه‌گذاری اشاره کرد. در این مقاله به بررسی نحوه عملکرد قرارداد آتی، کاربردهای مختلف آن‌ها و نکات کلیدی که معامله‌گران باید در نظر داشته باشند، پرداخته شده است.

معاملات فیوچرز چیست؟

معاملات فیوچرز (آتی) یکی از ابزارهای مالی پیچیده و موثر در بازارهای مالی هستند که به سرمایه‌گذاران و معامله‌گران این امکان را می‌دهند تا ریسک‌های مربوط به نوسانات قیمت را مدیریت کنند و همچنین به فرصت‌های سودآوری دست یابند. در واقع، قرارداد فیوچرز (آتی) توافق‌نامه‌ای است که در آن دو طرف (خریدار و فروشنده) توافق می‌کنند که یک دارایی مشخص را با قیمت معین و در تاریخ معین در آینده خرید و فروش کنند.

معاملات فیوچرز از نظر زمانی به دو دسته اصلی قراردادهای فیوچرز دارای سررسید و معاملات فیوچرز بدون سررسید تقسیم می‌شوند.

قراردادهای فیوچرز دارای سررسید تاریخ انقضای مشخصی دارند که در آن تاریخ، خریدار و فروشنده باید دارایی مورد نظر را خرید و فروش کنند یا موقعیت خود را تسویه نمایند. این تاریخ سررسید می‌تواند شامل بازه‌های زمانی مختلف مانند ماهانه یا سه‌ماهه باشد. در این نوع قراردادها، طرفین باید در تاریخ معین به پایان برسند و می‌توانند دارایی را به صورت فیزیکی تحویل دهند یا تسویه نقدی انجام دهند. معامله‌گران باید به تاریخ‌های سررسید توجه کرده و قبل از آن تصمیم بگیرند که موقعیت‌های خود را ببندند یا نگه‌دارند.

از سوی دیگر، معاملات فیوچرز بدون سررسید که به‌ویژه در بازارهای کریپتوکارنسی رایج هستند، تاریخ انقضای مشخصی ندارند و به طور مداوم قابل تمدید هستند. این قراردادها به معامله‌گران این امکان را می‌دهند که بدون نگرانی از تاریخ سررسید، موقعیت‌های خود را ادامه دهند. برای تنظیم قیمت این قراردادها، معمولا از مکانیزم‌های متعادل‌کننده مانند نرخ‌های تامین مالی استفاده می‌شود. این نوع معاملات به‌ویژه برای افرادی که قصد نگهداری موقعیت‌ها به مدت طولانی‌تری دارند و به انعطاف‌پذیری بیشتری نیاز دارند، مناسب است. به طور کلی، انتخاب بین این دو نوع قرارداد به نیازها و استراتژی‌های معاملاتی فرد بستگی دارد.

نحوه عملکرد معاملات فیوچرز

1. توافق بر سر قرارداد: در ابتدا، خریدار و فروشنده بر سر شرایط قرارداد، از جمله نوع دارایی، مقدار، قیمت و تاریخ تحویل توافق می‌کنند.

2. معامله و تضمین: پس از توافق، معامله در بورس‌های فیوچرز ثبت و انجام می‌شود. برای اطمینان از اینکه طرفین به تعهدات خود پایبند خواهند بود، مبلغی به نام «مارجین» (Margin) به عنوان ضمانت از هر طرف گرفته می‌شود.

3. نوسانات قیمت: قیمت دارایی در طول مدت قرارداد ممکن است تغییر کند. این تغییرات در قیمت منجر به نوسانات در سود و زیان معامله‌گران می‌شود.

4. تسویه حساب: در تاریخ سررسید قرارداد، طرفین می‌توانند دارایی را به صورت فیزیکی تحویل دهند یا با پرداخت تفاوت قیمت به تسویه حساب بپردازند. در بسیاری از معاملات فیوچرز، به ویژه در بازارهای مالی، تسویه حساب نقدی انجام می‌شود.

انواع معاملات فیوچرز

معاملات فیوچرز به سه دسته اصلی، معاملات فیوچرز استاندارد، معاملات فیوچرز با تحویل فیزیکی و  معاملات دائمی تقسیم می‌شوند. در ادامه، توضیحات مختصری درباره هر یک از این معاملات فیوچرز آورده شده است:

معاملات فیوچرز استاندارد (Standard Futures Contracts)

این نوع قراردادها در بورس‌های فیوچرز استاندارد شده‌اند و شرایط معامله، از جمله اندازه قرارداد، تاریخ سررسید و مشخصات دارایی، به‌طور دقیق تعیین شده است. این قراردادها به معامله‌گران امکان می‌دهند تا با اطمینان از تعهدات طرف مقابل، معاملات خود را انجام دهند.

معاملات فیوچرز استانداردسازی شده‌اند و شامل ویژگی‌های دقیقی مانند اندازه و کیفیت دارایی، تاریخ سررسید و نحوه تسویه هستند. این قراردادها در بورس‌های معتبر فیوچرز معامله می‌شوند. این ویژگی‌ها به معامله‌گران امکان می‌دهد تا با استفاده از این قراردادها، ریسک‌های خود را مدیریت کرده و از نوسانات بازار بهره‌برداری کنند.

معاملات فیوچرز با تحویل فیزیکی (Futures with Physical Delivery)

این نوع قراردادها به خریدار و فروشنده این امکان را می‌دهند که در تاریخ سررسید، دارایی واقعی را تحویل دهند و دریافت کنند. این قراردادها معمولا برای کالاهای فیزیکی مانند نفت، طلا، یا محصولات کشاورزی استفاده می‌شوند.

ویژگی‌های قراردادهای فیوچرز با تحویل فیزیکی شامل تحویل واقعی دارایی است که در تاریخ سررسید به خریدار منتقل می‌شود. این نوع قراردادها برای صنایع واقعی مناسب است، زیرا شرکت‌ها و تولیدکنندگان می‌توانند از آن‌ها برای قفل کردن قیمت‌ها و مدیریت ریسک نوسانات قیمت‌های کالاهای فیزیکی استفاده کنند. همچنین، ممکن است برخی از این قراردادها به صورت نقدی تسویه شوند، به ویژه در مواردی که طرفین تصمیم به تحویل فیزیکی نداشته باشند.

معاملات دائمی (Perpetual Contracts)

این نوع قراردادها تاریخ انقضای مشخصی ندارند و به طور مداوم قابل تمدید هستند. این نوع معاملات به‌ویژه در بازارهای کریپتوکارنسی رایج است و به معامله‌گران این امکان را می‌دهند که بدون نگرانی از تاریخ سررسید، موقعیت‌های خود را ادامه دهند.

ویژگی‌های معاملات فیوچرز دائمی شامل عدم تاریخ انقضا است، به این معنی که قراردادها به‌طور مداوم قابل نگهداری هستند و نیازی به تسویه در تاریخ معین وجود ندارد. برای تنظیم قیمت این قراردادها با قیمت‌های نقدی، معمولا از نرخ‌های تامین مالی استفاده می‌شود که به‌طور دوره‌ای پرداخت می‌شود. این نوع معاملات انعطاف‌پذیری زیادی را فراهم می‌آورد و برای معامله‌گرانی که قصد دارند موقعیت‌های خود را برای مدت طولانی‌تری نگه‌دارند و از نوسانات بازار بهره‌برداری کنند، مناسب است.

کاربرد معاملات فیوچرز

• پوشش ریسک در صنایع مختلف: شرکت‌ها در صنایع مختلف، از کشاورزی تا انرژی و فلزات، از قراردادهای فیوچرز برای مدیریت ریسک‌های قیمتی استفاده می‌کنند.
• تجارت و سرمایه‌گذاری: معامله‌گران و سرمایه‌گذاران از قراردادهای فیوچرز برای بهره‌برداری از نوسانات بازار و کسب سود استفاده می‌کنند.
• مدیریت سبد سرمایه: صندوق‌های سرمایه‌گذاری و مدیران سبدهای سرمایه‌گذاری از قراردادهای فیوچرز برای بهینه‌سازی عملکرد سبد و مدیریت ریسک‌های بازار استفاده می‌کنند.

آموزش معاملات فیوچرز به صورت گام به گام

آموزش معاملات فیوچرز می‌تواند به فرد کمک کند تا با اصول و فرآیندهای این نوع معاملات آشنا شود و به طور موثر وارد این بازار شود. در ادامه یک راهنمای گام به گام برای شروع معاملات فیوچرز ارائه شده است:

آموزش معاملات فیوچرز به صورت گام به گام می‌تواند فرد را در درک اصول و فرآیندهای این نوع معاملات یاری دهد و به فرد کمک کند تا به طور موثر وارد این بازار شود. ابتدا، فرد باید با اصول پایه‌ای مانند تعریف قرارداد فیوچرز و نحوه عملکرد آن آشنا شود. قراردادهای فیوچرز توافق‌هایی هستند که خرید یا فروش دارایی معین را با قیمت و تاریخ مشخص در آینده تعیین می‌کنند. همچنین، آشنایی با انواع دارایی‌ها و اصطلاحات کلیدی مانند مارجین، اهرم و تسویه حساب اهمیت دارد.

در گام بعدی، فرد باید یک بروکر معتبر را انتخاب کرده و از حساب‌های دمو برای آشنایی با پلتفرم و آزمایش استراتژی‌ها استفاده کند. پس از انتخاب بروکر و ثبت‌نام برای افتتاح حساب فیوچرز، فرد باید مبلغی به عنوان مارجین اولیه واریز کند. سپس، تحلیل بازار با استفاده از ابزارهای مختلف و انتخاب قراردادهای مناسب بر اساس تاریخ انقضا و حجم، گام بعدی است.

اجرای معامله با ثبت سفارش خرید یا فروش و مدیریت موقعیت‌های باز از طریق نظارت بر تغییرات قیمت و تنظیم حد سود و زیان، بخشی از فرآیند است. فرد باید استراتژی‌های معاملاتی مناسب و ابزارهای مدیریت ریسک را به کار گیرد تا از زیان‌های غیرمنتظره جلوگیری کند. در نهایت، تسویه حساب در تاریخ انقضا و بررسی عملکرد معاملات به فرد کمک می‌کند تا بهبود‌های لازم را در استراتژی‌های خود ایجاد کند. پیگیری آموزش مداوم، کسب تجربه عملی و مشاوره تخصصی نیز می‌تواند به موفقیت فرد در دنیای معاملات فیوچرز کمک کند.

انواع تسویه حساب در معاملات فیوچرز

در معاملات فیوچرز، روش‌های مختلفی برای تسویه وجود دارد که به معامله‌گران امکان می‌دهد تا بر اساس نیاز و شرایط خود یکی از آن‌ها را انتخاب کنند. در ادامه، انواع روش‌های تسویه در معاملات فیوچرز شرح داده شده است:

تسویه نقدی: در این روش، به‌جای تحویل فیزیکی دارایی، اختلاف قیمت بین قیمت قرارداد در زمان ورود و قیمت در زمان تسویه به صورت نقدی پرداخت می‌شود. این روش بیشتر برای قراردادهایی استفاده می‌شود که دارایی‌های پایه آن‌ها دشوار است یا در بازارهای مالی که تمرکز بر تسویه نقدی است، رایج‌تر است.

تسویه فیزیکی: در تسویه فیزیکی، دارایی واقعی که موضوع قرارداد فیوچرز است، در تاریخ سررسید به خریدار تحویل داده می‌شود. این روش بیشتر برای کالاهای فیزیکی مانند نفت، طلا، و محصولات کشاورزی استفاده می‌شود و برای شرکت‌هایی که نیاز به دریافت یا ارسال واقعی کالا دارند، مناسب است.

تسویه ترکیبی: روش تسویه ترکیبی شامل ترکیبی از تسویه نقدی و تسویه فیزیکی است. در این روش، ممکن است بخشی از قرارداد به صورت فیزیکی تحویل داده شود و بخشی دیگر به صورت نقدی تسویه گردد. این روش برای قراردادهایی که نیاز به انعطاف‌پذیری بیشتری دارند، کاربردی است.

تسویه غیراستاندارد: به قراردادهایی اطلاق می‌شود که دارای شرایط خاص یا غیرمعمول در مورد نحوه تسویه هستند. این نوع تسویه ممکن است به توافقات خاص میان طرفین قرارداد و شرایط خاص بازار بستگی داشته باشد و لزوماً مطابق با استانداردهای عمومی بازار نباشد.

بازار فیوچرز چیست؟

بازار فیوچرز (Futures Market) یک بخش مهم از بازارهای مالی است که به معامله‌گران و سرمایه‌گذاران امکان می‌دهد تا قراردادهای فیوچرز را بر روی دارایی‌های مختلف خرید و فروش کنند. در این بازار، قراردادهای فیوچرز به عنوان ابزارهای مالی برای پوشش ریسک و بهره‌برداری از نوسانات قیمت‌ها استفاده می‌شوند.

بازار فیوچرز معمولا در بورس‌های تخصصی مانند بورس کالای شیکاگو (CME)، بورس کالای نیویورک (NYMEX) و  بورس بورس اوراق بهادار لندن (LME) فعالیت می‌کند. این بورس‌ها نقش مهمی در ارائه یک پلتفرم استاندارد برای معاملات فیوچرز دارند. بازار فیوچرز به صورت مجزا از بازار نقدی (Spot Market) عمل می‌کند. در بازار نقدی، معاملات به صورت آنی و فوری انجام می‌شود، در حالی که در بازار فیوچرز، خرید و فروش قراردادها به صورت توافقی برای تحویل یا تسویه در آینده است.

مزایا معاملات فیوچرز

پوشش ریسک (Hedging): معامله‌گران و شرکت‌ها می‌توانند با استفاده از قراردادهای فیوچرز ریسک نوسانات قیمت را پوشش دهند. به عنوان مثال، یک کشاورز می‌تواند با استفاده از قرارداد آتی، قیمت محصول خود را قبل از برداشت قفل کند و از نوسانات بازار محافظت کند.

فرصت‌های سودآوری: با توجه به نوسانات قیمت، سرمایه‌گذاران می‌توانند از تغییرات قیمت‌ها سود ببرند. معامله‌گران می‌توانند با خرید و فروش قراردادهای فیوچرز به دنبال کسب سود از تغییرات قیمت باشند.

افزایش نقدینگی: بازارهای فیوچرز معمولا بسیار نقدشونده هستند، که به معنی آن است که خریداران و فروشندگان می‌توانند به راحتی وارد و خارج از موقعیت‌های خود شوند.

معایب معاملات فیوچرز

ریسک بالای نوسانات: نوسانات قیمت می‌تواند منجر به ضررهای قابل توجهی شود، به خصوص اگر معامله‌گر یا سرمایه‌گذار با استفاده از اعتبار (Leverage) بالا اقدام کند.

پیچیدگی: قراردادهای فیوچرز پیچیده هستند و نیاز به درک عمیق از بازارها و مکانیزم‌های مالی دارند. عدم آگاهی کافی می‌تواند منجر به تصمیمات نادرست و زیان‌های مالی شود.

نیاز به سرمایه‌گذاری اولیه: برای ورود به معاملات فیوچرز، نیاز به واریز مبلغی به عنوان مارجین است، که ممکن است برای برخی سرمایه‌گذاران بالا باشد.

جمع‌بندی

معاملات فیوچرز یا آتی به عنوان یکی از ابزارهای کلیدی در بازارهای مالی به معامله‌گران و سرمایه‌گذاران این امکان را می‌دهند که با استفاده از قراردادهایی که خرید یا فروش دارایی‌های مشخصی را با قیمت و تاریخ معین در آینده تضمین می‌کنند، به مدیریت ریسک و بهره‌برداری از نوسانات قیمت بپردازند. این قراردادها می‌توانند شامل انواع مختلفی مانند قراردادهای استاندارد، قراردادهایی با تحویل فیزیکی و معاملات دائمی باشند. در حالی که معاملات فیوچرز استاندارد در بورس‌های معتبر با ویژگی‌های مشخص و تاریخ‌های سررسید معین معامله می‌شوند، معاملات فیوچرز با تحویل فیزیکی به صنایع واقعی امکان قفل کردن قیمت‌ها و مدیریت نوسانات قیمت‌های کالاهای فیزیکی را می‌دهند. از سوی دیگر، معاملات دائمی با عدم تاریخ انقضا و استفاده از نرخ‌های تامین مالی، انعطاف‌پذیری بیشتری را برای معامله‌گران فراهم می‌آورند. با این حال، فهم دقیق اصول و ویژگی‌های این نوع معاملات و تحلیل‌های فنی و بنیادی مناسب، برای موفقیت در این بازار ضروری است.

---

سوالات متداول