سهام شناور آزاد چیست؟

سهام شناور آزاد، یکی از مولفه‌های کلیدی در ارزیابی سلامت شرکت و دسترسی عمومی به بازار سهام شناخته می‌شود. این مولفه، نشان‌دهنده تعداد سهامی است که بدون محدودیت‌های فروش در بازار قابل معامله است و عامل مهمی در تعیین نقدشوندگی و پایداری قیمت‌ها در بازار سهام به شمار می‌آید. در این مقاله، به بررسی اهمیت و تاثیرات درصد سهام شناور آزاد در بازار سرمایه پرداخته شده است که درک اهمیت و تاثیر آن در تصمیم‌گیری‌های سرمایه‌گذاران کمک خواهد کرد.

سهام شناور چیست؟

سهام شناور (Floating stock) که به آن سهام شناور آزاد (Free Float) نیز می‌گویند، یکی از المان‌هایی است که در تابلوخوانی، معامله‌گران بورس اغلب با آن سروکار دارند. متغیر مذکور به بخشی از سهام یک شرکت گفته می‌شود که در دست عموم سهامداران و به طور آزاد در بازار قابل خرید و فروش است. این سهام به استثنای سهامی است که در دست سهامداران عمده شرکت است که معمولا قابلیت نقل و انتقال آن‌ها محدود یا مشروط به شرایط خاصی است. در واقع، متغیر مذکور به سهام سهامداران خرد یا حقیقی اشاره دارد. درصد سهام شناور آزاد در صفحه هر سهم در سایت TSE مطابق تصویر زیر قابل مشاهده است.

تفاوت اصلی بین سهامداران عمده و خرد در توانایی تاثیرگذاری آن‌ها بر تصمیم‌گیری‌های شرکت و حجم سهامی است که در اختیار دارند. سهامداران عمده بیش از یک درصد از سهام شرکت را در اختیار دارند و معمولا توانایی تاثیرگذاری بیشتری در سیاست‌ها و تصمیمات شرکت دارند. در حالی که سهامداران خرد سهامی کمتر از یک درصد دارند.

تاثیر و اهمیت سهام شناور آزاد در بازار سرمایه

سهام شناور آزاد تاثیر زیادی در فعالیت‌های بازار دارد. این متغیر معمولا در محاسبات شاخص‌های بورسی به کار رفته و در تحلیل بنیادی شرکت‌ها مورد توجه قرار می‌گیرد. شرکت‌هایی با سهام شناور آزاد بیشتر به دلیل نقدشوندگی بالا و دسترسی آسان‌تر سرمایه‌گذاران به خرید و فروش سهام، معمولا جذابیت بیشتری برای سرمایه‌گذاری دارند. در ادامه به برخی از نکات تاثرگذاری این سهام در بازار بورس اشاره شده است:

• نقدشوندگی: سهام شناور آزاد نقش مهمی در افزایش نقدشوندگی بازار دارد، زیرا به افزایش حجم معاملات و سهولت تراکنش‌ها کمک می‌کند.
• قیمت‌گذاری: با افزایش تعداد سهام آزاد برای معامله، قیمت‌ها به طور معمول دقیق‌تر و بازتاب‌دهنده واقعیت‌های بازار هستند.
• جذابیت برای سرمایه‌گذاران: بازارهایی با سهام شناور آزاد بیشتر، معمولا برای سرمایه‌گذاران جذاب‌تر هستند. زیرا این سرمایه‌گذاران به دنبال دسترسی آسان و کم‌ریسک به سرمایه‌گذاری‌های خود هستند.
• عملکرد بازار: شاخص‌های بازار سهام اغلب بر اساس سهام شناور آزاد وزن‌دهی می‌شوند. شرکت‌هایی با سهام شناور آزاد بیشتر، تاثیر بیشتری بر شاخص‌ها و نماگرهای بازار دارند. زیرا این محاسبه تصویر واقعی‌تری از وضعیت بازار نشان می‌دهد.

• حاکمیت شرکتی: شرکت‌هایی که سهام شناور آزاد بیشتری دارند معمولا تحت نظارت دقیق‌تری قرار می‌گیرند، زیرا تعداد بیشتری سرمایه‌گذار بالقوه و علاقه‌مند به شفافیت و عملکرد خوب شرکت هستند.

• تحلیل و پیش‌بینی‌های اقتصادی: گاهی تحلیلگران و سیاست‌گذاران از اطلاعات مربوط به سهام شناور آزاد برای درک بهتر تغییرات اقتصادی و تاثیرات آن‌ها بر بازار سرمایه استفاده می‌کنند.

این اطلاعات به سرمایه‌گذاران و تحلیلگران کمک می‌کند تا تصمیمات آگاهانه‌تری بگیرند و استراتژی‌های سرمایه‌گذاری موثرتری را طراحی کنند. نقدشوندگی و دسترسی به سهام آزاد نقش کلیدی در تعیین قیمت سهام دارد.

بنابراین شرکت‌هایی که ارزش بازار و درصد شناوری بالایی دارند، معمولا رشد قیمت آهسته‌تری دارند اما امکان کنترل و دستکاری قیمت در آن‌ها کمتر است. در مقابل، شرکت‌هایی که ارزش بازار و درصد شناوری پایینی دارند، معمولا تغییرات قیمت سریع‌تری دارند اما امکان کنترل و دستکاری قیمت در آن‌ها بیشتر است.

شناوری سهام چه تاثیری بر حباب قیمتی دارد؟

حباب قیمتی یکی از پیامدهای سفته‌بازی در قیمت سهام شرکت است. با این حال اگر شناوری سهام یک شرکت بالا باشد، احتمال فریب دادن سهامداران عادی و دست‌کاری قیمت‌ها کاهش پیدا می‌کند. البته حباب قیمتی دوام چندانی ندارد و پس از فروش سهام در اوج تقاضا و افزایش قیمت، حباب قیمتی نیز از بین می‌رود. اما این اتفاق تاثیری منفی بر بازار می‌گذارد و اعتماد سرمایه‌گذاران به این بازار را کاهش می‌دهد.

سهام شناور آزاد چگونه محاسبه می‌شود؟

برای محاسبه سهام شناور آزاد یک شرکت، ابتدا باید تعداد کل سهام شرکت را در نظر گرفت. سپس، سهامی که در دست سهامداران عمده است و به ندرت یا در شرایط خاصی قابل معامله هستند، از کل سهام کسر می‌شود. تعداد سهام باقی‌مانده که بدون محدودیت و به طور آزادانه قابل خرید و فروش در بازار هستند، سهام شناور آزاد نامیده می‌شود.

سهام شناور آزاد به بخشی از سهام یک شرکت اشاره دارد که بدون هیچ محدودیتی در بازار سهام آزادانه قابل خرید و فروش هستند. فرمول محاسبه این متغیر نسبتا ساده است و به معیارهای خاصی بستگی دارد که بر اساس آن‌ها، سهامی که به راحتی در بازار قابل معامله نیستند، شناسایی و کسر می‌شوند. در اینجا فرمول محاسبه سهام شناور به‌صورت کلی و چگونگی استفاده از آن آورده شده است:

(تعداد سهم سهامداران راهبردی + تعداد سهام غیرقابل معامله) – کل سهام شرکت = سهام شناور

که در آن:

• تعداد کل سهام: تعداد کل سهام منتشر شده توسط شرکت است.
• سهام غیرقابل معامله: سهامی که به دلایل مختلفی مانند مالکیت دولتی، مالکیت سهامداران عمده که تمایل به فروش ندارند، سهام در دست اعضای هیئت مدیره و سایر محدودیت‌های قانونی به راحتی قابل معامله نیست.

مراحل محاسبه

1. جمع‌آوری داده‌ها: ابتدا باید اطلاعات مربوط به تعداد کل سهام شرکت را از گزارشات مالی شرکت بدست آورد.

2. شناسایی سهام غیرقابل معامله: لازم است لیستی از تمامی سهامداران عمده، سهام در دست مدیران، سهام با محدودیت‌های فروش و سایر محدودیت‌ها را تهیه کرد. این اطلاعات معمولا در یادداشت‌های توضیحی گزارشات مالی شرکت‌ها قابل دسترس هستند.

3. کسر سهام غیرقابل معامله از کل سهام: از تعداد کل سهام، سهامی که به دلایل ذکر شده قابل معامله نیستند کسر می‌شود. نتیجه، تعداد سهام شناور آزاد خواهد بود که نشان‌دهنده میزان سهامی است که واقعا در بازار برای معامله در دسترس هستند.

این فرایند به سرمایه‌گذاران کمک می‌کند تا میزان نقدشوندگی و دسترس‌پذیری سهام شرکت در بازار سرمایه را ارزیابی کنند. چرا که این شاخص به عنوان یکی از معیارهای کلیدی برای سرمایه‌گذاران بالقوه و تحلیلگران بازار در نظر گرفته می‌شود.

برای مثال، اگر تعداد سهام منتشرشده یک شرکت دو میلیون برگه سهم است که 400 هزار سهم از میان آن‌ها به دلیل دوره توقف عرضه اولیه قابل معامله نیستند. در این میان، دو سهامدار راهبردی الف و ب نیز صاحب به ترتیب 600 هزار و 700 هزار سهم شرکت هستند. آنچه در دستان سهامداران عادی باقی می‌ماند و به‌ صورت روزانه معامله می‌شود، تنها 300 هزار سهم از کل سهام منتشر شده است. در واقع به این تعداد سهم که توسط فعالان عادی خرید و فروش می‌شوند، سهام شناور آزاد گفته می‌شود. در این مثال، درصد سهم آزاد ۱۵ درصد است.

شاخص سهام آزاد شناور TEFIX

شاخص سهام آزاد شناور TEFIX که به نام «شاخص ترازوی توسعه‌ بازار» هم شناخته می‌شود، یکی از شاخص‌های مهم در بورس اوراق بهادار تهران است. این شاخص از ترکیب قیمت سهام و تعداد سهام معامله شده در هر روز معاملاتی بورس تهران تشکیل می‌شود. در واقع، TEFIX نشان‌دهنده ترازوی نقدشوندگی و فعالیت بازار سهام در هر روز معاملاتی است. به عبارت دیگر، از طریق اندازه‌گیری تعداد و حجم معاملات سهام در بازار، شاخص TEFIX اطلاعاتی ارائه می‌دهد که به تحلیلگران و سرمایه‌گذاران کمک می‌کند تا وضعیت فعلی و روند بازار سهام را بررسی کنند و تصمیمات مناسب‌تری درباره سرمایه‌گذاری خود بگیرند.

همینطور که در نمودار زیر مشخص است روند شاخص شناور آزاد طی سال‌های اخیر در مسیری افزایشی قرار گرفته است. این موضوع علاوه بر اینکه نقدشوندگی سهام را افزایش می‌دهد، ریسک دستکاری قیمت در بازار را نیز کاهش می‌دهد.

چگونه می‌توان TEFIX را مشاهده کرد؟

در وبسایت tsetmc.com، اطلاعات شاخص سهام آزاد شناور یا همان TEFIX در قسمت شاخص‌های منتخب موجود است.

میزان تعادلی سهام شناور آزاد در بورس ایران

در اغلب کشورها، میزان سهام شناور آزاد نباید به کمتر از ۲۵ درصد برسد، به این معنا که حداقل یک ‌چهارم از کل سهام شرکت در دست فعالان عادی قرار بگیرد تا سهام شرکت در بورس معامله شود. این در حالی است که در بورس ایران، سهام شناور آزاد شرکت می‌تواند تا ۵ درصد نیز کاهش پیدا کند. میزان تعادلی این پارامتر در شرکت‌های بورسی را می‌توان ۲۰ الی ۲۱ درصد در نظر گرفت. این درصد به میانگین کل نزدیک‌تر است، ریسک کمتری دارد و میزان نقدشوندگی آن بالا است.

البته باید این نکته را در نظر گرفت که میزان سهام شناور شرکت‌ها ثابت نیست و مقدار زیادی از سهام در دست سهامداران راهبردی قرار دارد. سهامدارانی که می‌توانند کل یا بخشی از سهام خود را در بازار به فروش بگذارند. که اگر این اتفاق بیفتد، میزان سهام آزاد شرکت افزایش پیدا می‌کند. در طرف مقابل، اگر سهامداران راهبردی سهام بیشتری از شرکت را بخرند، سهم فعالان عادی را کاهش می‌دهند. بر این اساس، شرکت‌ها در پایان دوره‌های سه‌ ماهه درصد سهام آزاد خود را در سایت کدال بروزرسانی می‌کنند.