دامیننس بیت کوین چیست و چگونه بر بازار ارز دیجیتال تاثیر می‌گذارد؟

دامیننس بیت کوین (Bitcoin Dominance) به‌عنوان یکی از شاخص‌های کلیدی در بازار ارز دیجیتال، جایگاه نسبی بیت کوین را در مقایسه با سایر ارزهای دیجیتال نشان می‌دهد. این شاخص که به‌صورت «درصد» بیان می‌شود، سهم ارزش بازار بیت کوین را نسبت به ارزش کل بازار ارزهای دیجیتال محاسبه می‌کند و از اهمیت ویژه‌ای برای فعالان این بازار برخوردار است. دامیننس بیت کوین تاثیر مستقیمی بر استراتژی‌های سرمایه‌گذاری و تصمیمات معاملاتی دارد. با تحلیل این شاخص، تریدرها و سرمایه‌گذاران می‌توانند درک عمیق‌تری از احساسات کلی بازار به دست آورند، روندهای موجود را شناسایی و تغییرات احتمالی بازار را پیش‌بینی کنند.

این مقاله به بررسی جامع دامیننس بیت کوین می‌پردازد و جنبه‌های مختلف آن از جمله نحوه محاسبه، تحولات تاریخی، و تاثیر آن بر بازار را مورد بحث قرار می‌دهد. به‌علاوه، با تحلیل سناریوهای مختلف، تاثیر دامیننس بیت کوین بر رفتار بازار و آلت‌کوین‌ها نیز بررسی می‌شود.

دامیننس بیت کوین چیست؟

دامیننس بیت کوین شاخصی است که به‌صورت درصد، ارزش بازار بیت کوین را نسبت به ارزش کل بازار ارزهای دیجیتال نشان می‌دهد. به‌عبارت‌دیگر، این شاخص میزان سهم بیت کوین از کل بازار ارزهای دیجیتال، شامل تمامی آلت‌کوین‌ها (Altcoins)، را نشان می‌دهد. افزایش دامیننس بیت کوین نشان‌دهنده افزایش اعتماد و قدرت بیت کوین نسبت به سایر ارزهای دیجیتال است. در مقابل، کاهش این شاخص بیانگر رشد سهم آلت‌کوین‌ها و کاهش قدرت نسبی بیت کوین در بازار است.

نحوه محاسبه دامیننس بیت کوین

شاخص دامیننس بیت کوین، از طریق تقسیم ارزش بازار بیت کوین بر ارزش کل بازار ارزهای دیجیتال و سپس ضرب نتیجه در ۱۰۰ به دست می‌آید. فرمول محاسبه دامیننس بیت کوین به‌صورت زیر است:

دامیننس بیت کوین = (ارزش بازار بیت کوین / ارزش کل بازار ارزهای دیجیتال) × ۱۰۰

Bitcoin Dominance = (Bitcoin Market Cap / Total Crypto Market Cap) * 100

ارزش بازار بیت کوین (Bitcoin Market Cap): مجموع ارزش بیت کوین‌های در گردش که از ضرب تعداد کل بیت کوین‌ها در قیمت فعلی هر بیت کوین به دست می‌آید.

ارزش کل بازار ارزهای دیجیتال (Total Crypto Market Cap): مجموع ارزش بازار تمامی ارزهای دیجیتال موجود در بازار است.

به‌عنوان‌مثال، اگر سرمایه بازار بیت کوین برابر با ۵۳۹ میلیارد دلار و ارزش کل بازار ارزهای دیجیتال معادل ۱.۱۶ تریلیون دلار باشد، دامیننس بیت کوین به‌صورت زیر محاسبه می‌شود:

(۱۱۶۰ میلیارد / ۵۳۹ میلیارد) × ۱۰۰ 

این محاسبه نشان می‌دهد که بیت کوین حدود ۴۶ درصد از کل ارزش بازار ارزهای دیجیتال را در اختیار دارد. ازاین‌رو، شاخص دامیننس نقش مهمی در سنجش قدرت نسبی بیت کوین در برابر آلت‌کوین‌ها ایفا می‌کند؛ به‌طوری‌که دامیننس بالاتر بیانگر قدرت بیشتر بیت کوین و دامیننس پایین‌تر نشان‌دهنده افزایش سهم بازار آلت‌کوین‌ها است.

نماد دامیننس بیت کوین

نماد استاندارد دامیننس بیت کوین در پلتفرم‌های تحلیلی به طور رایج «BTC.D» است. از جمله نکات مهم در رابطه با نماد BTC.D می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• نمایش درصدی: مقدار این شاخص به‌صورت درصد (مثلا ۵۲٪ یا ۶۰٪) بیان می‌شود.
• کاربرد در تحلیل بازار: با مشاهده تغییرات این شاخص، می‌توان روند تغییر جهت بازار (به سمت بیت کوین یا آلت‌کوین‌ها) را تخمین زد.
• دسترسی آسان: در پلتفرم‌هایی نظیر تریدینگ ویو (TradingView)، کوین‌مارکت‌کپ (CoinMarketCap) و کوین گکو (CoinGecko) کافی است عبارت BTC.D را جستجو کنید تا نمودار دامیننس بیت کوین و اطلاعات مربوط به آن نمایش داده شود.

چارت دامیننس بیت کوین

نمودار یا چارت دامیننس بیت کوین، ابزاری قدرتمند برای پیگیری لحظه‌ای تغییرات سهم بیت کوین در بازار ارزهای دیجیتال است. این نمودار به تحلیلگران از چند جهت کمک می‌کند:

• مشاهده تغییرات در زمان: می‌توانند با تنظیم بازه‌های زمانی مختلف (از یک دقیقه تا تایم فریم‌های بلندمدت مانند هفتگی یا ماهانه) روند تغییرات را مشاهده و تحلیل کنند.
• تحلیل تکنیکال: ابزارهای تحلیل تکنیکال مانند میانگین‌های متحرک، سطوح حمایت و مقاومت و اندیکاتورهای دیگر می‌توانند بر روی نمودار اعمال شده تا نقاط ورود و خروج احتمالی مشخص شود.
• داده‌های تاریخی: نمودارهای ارائه شده در پلتفرم‌هایی مانند تریدینگ ویو، تاریخچه کامل تغییرات BTC.D از سال‌های اولیه ظهور بیت کوین تا لحظه حاضر را به نمایش می‌گذارند.

برای دسترسی به چارت لحظه‌ای دامیننس بیت کوین می‌توان به سایت tradingview.com مراجعه کرد؛ کافی است پس از ورود به این وب‌سایت، در قسمت جستجو نماد BTC.D را وارد کرده و چارت مربوطه را مشاهده کرد. همچنین سایت‌های مانند CoinMarketCap نیز نمودارهای مشابهی را ارائه می‌دهند.

اهمیت دامیننس بیت کوین

دامیننس بیت کوین به‌عنوان یکی از شاخص‌های کلیدی برای تحلیل بازار ارزهای دیجیتال شناخته می‌شود که بینش‌های متعددی در خصوص وضعیت بازار ارائه می‌دهد:

• اندازه‌گیری احساسات بازار: شاخص دامیننس بیت کوین به‌عنوان معیاری برای سنجش احساسات کلی در بازار ارزهای دیجیتال به کار می‌رود. زمانی که این شاخص افزایش می‌یابد، معمولا نشان‌دهنده اعتماد بیشتر سرمایه‌گذاران به بیت کوین به‌عنوان یک دارایی امن (Safe-Haven Asset) است. از سوی دیگر، کاهش دامیننس می‌تواند بیانگر تمایل سرمایه‌گذاران به تنوع‌بخشی در سبد سرمایه‌گذاری خود و توجه بیشتر به آلت‌کوین‌ها باشد. این به معنای ریسک‌پذیری بیشتر فعالان بازار است.
• پیش‌بینی روندهای بازار: تغییرات در دامیننس بیت کوین می‌تواند به‌عنوان نشانه‌ای از جهت‌گیری‌های آتی بازار تلقی شود. به‌عنوان‌مثال، افزایش دامیننس همراه با رشد قیمت بیت کوین ممکن است نشان‌دهنده عملکرد برتر آن نسبت به آلت‌کوین‌ها باشد؛ درحالی‌که کاهش دامیننس در مواقعی که قیمت بیت کوین افزایش می‌یابد، می‌تواند بیانگر جریان سرمایه به‌سوی آلت‌کوین‌ها باشد. در ادامه، انواع سناریو دراین‌رابطه، به طور مفصل مورد بررسی قرار خواهد گرفت.  
• شناسایی چرخه‌های بازار: دامیننس بیت کوین به‌عنوان شاخصی برای شناسایی چرخه‌های مختلف بازار عمل می‌کند. افزایش دامیننس گاهی با شروع یک چرخه صعودی برای بیت کوین همراه است؛ در مقابل، کاهش این شاخص می‌تواند به‌عنوان شروع فصل آلت‌کوین‌ها (Altcoin Season) تعبیر شود. البته، برای تشخیص شروع آلت‌سیزن باید شاخص‌های دیگری نیز مورد بررسی قرار بگیرند.

در نتیجه، داشتن درک صحیح از طریق آموزش دامیننس بیت کوین می‌تواند به‌عنوان ابزاری کاربردی برای اتخاذ تصمیمات هوشمندانه در حوزه ترید، سرمایه‌گذاری و مدیریت ریسک تلقی شود.

تحولات تاریخی دامیننس بیت کوین

تاریخچه دامیننس بیت کوین، تحولات مربوط به قدرت و نفوذ این ارز دیجیتال را از زمان پیدایش تا به امروز نشان می‌دهد. از سال ۲۰۰۹ که بیت کوین توسط ساتوشی ناکاموتو معرفی شد، این شاخص تحت تاثیر ظهور ارزهای دیجیتال جدید و تغییرات ساختاری بازار، نوسانات قابل‌توجهی را تجربه کرده است.

۲۰۰۹–۲۰۱۲: دوران سلطه انحصاری بیت کوین

در سال ۲۰۰۹، بیت کوین به‌عنوان اولین ارز دیجیتال توسط فرد یا گروهی ناشناس با نام ساتوشی ناکاموتو خلق شد. از سال ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۲، به دلیل عدم وجود ارزهای دیجیتال قابل‌توجه دیگر، بیت کوین به طور کامل بر بازار تسلط داشت و دامیننس آن در این دوره به صورت کامل (۱۰۰٪) ثبت شده است. در آن دوران، بیت کوین به‌عنوان یک ایده نوآورانه توسط علاقه‌مندان به فناوری‌های نوین، آزادی‌خواهان و حامیان حریم خصوصی مورد استقبال قرار گرفت و بدون وجود رقیب، جایگاه مطلق خود را حفظ کرد.

۲۰۱۳–۲۰۱۶: ظهور و رشد آلت‌کوین‌ها

از سال ۲۰۱۳ به بعد، با ظهور ارزهای دیجیتال دیگر که به عنوان آلت‌کوین‌ها شناخته می‌شوند، تغییرات قابل‌توجهی در ساختار بازار رخ داد. ارزهایی مانند لایت‌کوین (LTC) و ریپل (XRP) وارد بازار شدند و با ارائه ویژگی‌هایی مانند سرعت بالاتر تراکنش‌ها و مکانیزم‌های اجماع متفاوت، سعی در ارائه عملکرد بهتری نسبت به بیت کوین داشتند. البته باید توجه داشت که اولین آلت‌کوین در سال ۲۰۱۱ ایجاد شد، اما از سال ۲۰۱۳ بود که آلت‌کوین‌های نوآورانه و شایسته وارد بازار شدند.

تا سال ۲۰۱۶، دامیننس بیت کوین به دلیل استقبال تدریجی از آلت‌کوین‌های جدید، به حدود ۸۰٪ کاهش یافت. معرفی اتریوم (Ethereum) در سال ۲۰۱۵، که با مفهوم قراردادهای هوشمند (Smart Contracts) وارد عرصه ارزهای دیجیتال شد، نقطه عطفی محسوب می‌شود؛ زیرا اتریوم بستر توسعه برنامه‌های کاربردی غیرمتمرکز (dApps) را فراهم کرد و تاثیر قابل‌توجهی بر جایگاه و دامیننس بیت کوین گذاشت.

۲۰۱۷: جنون ICO و کاهش چشمگیر دامیننس بیت کوین

سال ۲۰۱۷ دوره‌ای پر از تحول در بازار ارزهای دیجیتال بود. رونق عرضه اولیه کوین‌ها (Initial Coin Offerings – ICO) منجر به ورود هزاران آلت‌کوین جدید به بازار شد و حجم زیادی از سرمایه به سمت آن‌ها منحرف شد. در نتیجه، دامیننس بیت کوین از حدود ۸۵٪ به ۳۷٪ در اوایل سال ۲۰۱۸ کاهش یافت. لازم به ذکر است که اوایل سال ۲۰۱۸، اوج یک آلت‌سیزن بود که منجر به رشد انفجاری بسیاری از آلت‌کوین‌ها شده بود.

۲۰۱۸–۲۰۱۹: رکود بازار و بازگشت دامیننس بیت کوین

پس از آن آلت‌سیزن معروف، در سال ۲۰۱۸، بازار ارزهای دیجیتال وارد یک دوره رکود بلندمدت شد. آلت‌کوین‌هایی که در دوران جنون ICO محبوب شده بودند، ارزش خود را به‌شدت از دست دادند. در این شرایط، بیت کوین به‌عنوان یک دارایی نسبتا امن‌تر دیده شد و دامیننس آن دوباره افزایش یافت. تا سال ۲۰۱۹، دامیننس بیت کوین به حدود ۶۰٪ رسید؛ زیرا سرمایه‌گذاران به دلیل بی‌ثباتی آلت‌کوین‌ها تمایل بیشتری به بیت کوین پیدا کردند.

۲۰۲۰–۲۰۲۱: ظهور دیفای و NFT 

در سال‌های ۲۰۲۰ و ۲۰۲۱، با ظهور دیفای (امور مالی غیرمتمرکز) و توکن‌های غیر مثلی (NFTها)، توجه زیادی به آلت‌کوین‌ها معطوف شد. این روند منجر به کاهش دامیننس بیت کوین شد، حتی در شرایطی که قیمت بیت کوین به بالای ۶۰,۰۰۰ دلار رسید. رشد سریع آلت‌کوین‌ها، به‌ویژه ارزهای حوزه دیفای، نوسانات قابل‌توجهی در شاخص دامیننس بیت کوین ایجاد نمود. در واقع، در سال ۲۰۲۱، بازار یک بار دیگر شاهد یک آلت‌سیزن بود که با کاهش دامیننس بیت کوین و رشد چشمگیر قیمت آلت‌کوین‌ها همراه بود.

۲۰۲۲–۲۰۲۵: تاثیر پذیرش نهادهای مالی و ETF بیت کوین

از سال ۲۰۲۲ تا ۲۰۲۴، دامیننس بیت کوین بین ۴۰٪ تا ۵۵٪ نوسان داشته است. پذیرش گسترده بیت کوین توسط نهادهای مالی، تغییرات قوانین و استقبال از ETFهای بیت کوین، به حفظ تسلط این ارز دیجیتال در بازار کمک کرده است. در حال حاضر، در مارچ ۲۰۲۵، دامیننس بیت کوین حدود ۶۰٪ است که نشان‌دهنده تسلط قابل‌توجه بیت کوین در بازار است. بااین‌وجود، آلت‌کوین‌ها همچنان با نوآوری‌های مستمر در حوزه‌هایی مانند هوش مصنوعی و RWA در حال رشد و توسعه هستند.

تاثیر دامیننس بیت کوین بر رفتار بازار

شاخص دامیننس بیت کوین تاثیر مستقیمی بر رفتار کلی بازار ارزهای دیجیتال دارد. زمانی که این شاخص افزایش می‌یابد، معمولا نشان‌دهنده عملکرد بهتر بیت کوین نسبت به آلت‌کوین‌ها است و سرمایه‌گذاران ترجیح می‌دهند دارایی‌های خود را در بیت کوین نگه دارند. برعکس، کاهش دامیننس به این معنا است که آلت‌کوین‌ها سهم بیشتری از بازار را به دست آورده و سرمایه‌گذاران و معامله‌گران، به سوی آلت‌کوین‌ها حرکت می‌کنند.

به‌طورکلی، نوسانات این شاخص می‌تواند تغییرات در اولویت سرمایه‌گذاران و معامله‌گران را بین بیت کوین و آلت‌کوین‌ها منعکس کند. در ادامه، تمامی سناریوهای مختلف در خصوص تاثیر دامیننس بیت کوین بر بازار مورد بررسی قرار گرفته است:

1. افزایش قیمت بیت کوین + افزایش دامیننس
   در این حالت، بیت کوین هم از نظر قیمت رشد می‌کند و هم سهم بازار آن (دامیننس) افزایش می‌یابد؛ یعنی سرمایه‌گذاران به بیت کوین به‌عنوان دارایی امن اعتماد بیشتری دارند. این وضعیت معمولا در ابتدای بازار گاوی رخ می‌دهد؛ جایی که سرمایه به طور عمده به بیت کوین متمرکز است.
2. افزایش قیمت بیت کوین + کاهش دامیننس
   در این سناریو، علی‌رغم رشد قیمت بیت کوین، درصد سهم آن از کل بازار کاهش می‌یابد؛ یعنی بخشی از سرمایه از بیت کوین به آلت‌کوین‌ها منتقل می‌شود. این وضعیت معمولا نشانگر آغاز آلت‌سیزن است؛ جایی که آلت‌کوین‌ها با رشد قیمتی نسبی و جذب سرمایه، سهم بیشتری از بازار به دست می‌آورند.
3. کاهش قیمت بیت کوین + افزایش دامیننس
   در این حالت، با کاهش قیمت بیت کوین، سرمایه‌گذاران باز هم به جهت محافظت از دارایی خود (در برابر کاهش شدید آلت‌کوین‌ها) به بیت کوین روی می‌آورند؛ در نتیجه دامیننس آن افزایش می‌یابد. این وضعیت معمولا در بازار خرسی مشاهده می‌شود؛ یعنی بیت کوین به عنوان دارایی امن انتخاب شده و آلت‌کوین‌ها با سقوط شدیدتری مواجه می‌شوند.
4. کاهش قیمت بیت کوین + کاهش دامیننس
   در این سناریو، هم بیت کوین و هم دامیننس آن کاهش می‌یابد؛ اما ممکن است آلت‌کوین‌ها نسبت به بیت کوین، عملکرد بهتری داشته باشند. این حالت می‌تواند نشان‌دهنده یک دوره گذرا در بازار گاوی باشد که به تدریج موجب انتقال سرمایه به سمت آلت‌کوین‌ها شده و نهایتا زمینه آلت‌سیزن را فراهم می‌آورد.
5. ثبات قیمت بیت کوین + افزایش دامیننس
   در این حالت، اگرچه قیمت بیت کوین تغییر چندانی ندارد، اما دامیننس آن افزایش می‌یابد؛ یعنی سرمایه از آلت‌کوین‌ها به بیت کوین منتقل می‌شود. این وضعیت معمولا در شرایط ریسک‌گریزی بازار (معمولا در یک بازار خرسی) رخ می‌دهد، جایی که سرمایه‌گذاران برای حفظ سرمایه به ارزهای کم‌نوسان مانند بیت کوین متمایل می‌شوند.
6. ثبات قیمت بیت کوین + کاهش دامیننس
   در این سناریو، قیمت بیت کوین نسبتا ثابت است اما دامیننس آن کاهش می‌یابد؛ یعنی آلت‌کوین‌ها سهم بیشتری از کل بازار را به دست می‌آورند. این وضعیت معمولا به عنوان نشانه‌ای از آغاز آلت‌سیزن در نظر گرفته می‌شود؛ سرمایه‌گذاران در این شرایط به دنبال فرصت‌های جدید در بخش آلت‌کوین‌ها هستند.

آینده دامیننس بیت کوین

رویدادهایی نظیر عرضه ETFهای بیت کوین و نصف شدن پاداش استخراج (Halving) در سال ۲۰۲۴، عرضه و تقاضای بیت کوین را تحت تاثیر قرار داد و در نهایت قیمت آن را به بالای ۱۰۰,۰۰۰ دلار رساند. از سوی دیگر، گسترش حوزه‌هایی مانند هوش مصنوعی و میم‌کوین‌ها باعث شده دامیننس بیت کوین در مقاطعی افت کند؛ چرا که سرمایه‌گذاران بخشی از دارایی خود را به سمت این آلت‌کوین‌ها انتقال داده‌اند.

در آینده، نوآوری‌های بیشتری در بخش آلت‌کوین‌ها رخ خواهد داد که ممکن است سهم بیت کوین از بازار را کاهش دهد؛ اما اعتبار آن به‌عنوان یک دارایی برای ذخیره ارزش و محدودیت عرضه‌اش، می‌تواند در شرایط بی‌ثباتی اقتصادی یا شفافیت بیشتر قوانین، به افزایش مجدد دامیننس آن منجر شود. در مجموع، دامیننس بیت کوین شاخصی چندوجهی و پویا است که همواره باید آن را در کنار روندهای کلان بازار و تغییرات فناوری بررسی کرد.