معاملات تحت احتیاط چیست؟
گاهی اوقات ممکن است شرکت فعال در بازار سرمایه مشمول فرآیند تعلیق شود و به لیست معاملات تحت احتیاط سازمان بورس اوراق بهادار اضافه شود. شرکت‌های مشمول تحت احتیاط، به شرکت‌هایی گفته می‌شوند که مشمول بندهای ب و ج ماده 19 مکرر 1 دستورالعمل اجرایی نحوه انجام معاملات در بورس اوراق بهادار تهران شده‌اند. قوانینی در مواد 38 و 39، توسط سازمان بورس اوراق بهادار برای شرکت‌های بورسی و فرابورسی وضع شده است که رعایت آن از الزامات بوده و در صورت عدم رعایت، منجر به اضافه‌شدن نماد شرکت به معاملات تحت احتیاط می‌شود. در ادامه در رابطه با نمادهای مشمول فرآیند تعلیق و قوانین و شرایط آن توضیح داده شده است.
تعریف معاملات تحت احتیاط
معامله تحت احتیاط شرایطی است که نماد معاملاتی به دلیل رعایت نکردن حداقل 3 مورد از قوانین زیر به فرآیند تعلیق‌شدن نزدیک شده اما با صلاحدید سازمان، همچنان در حال معامله است.
- عدم انتشار به موقع اطلاعات با اهمیت
- ظن تقلب با دستکاری در صورت‌های مالی
- نیاز به بررسی شفافیت اطلاعاتی ناشر
- سرمایه ثبت‌شده
- نسبت حقوق صاحبان سهام به کل دارایی
- ورشکست‌شدن مشتری عمده
در صورتی که نماد معاملاتی، هر یک از موارد نامبرده را رعایت نکند، تا 5 روز کاری می‌بایست اطلاعات کافی را به سازمان ارائه دهد، در غیر این صورت مشمول فرآیند تعلیق می‌شود. در حالت کلی مهلت ناشر برای ارائه اطلاعات 9 ماه است که در برخی از موارد تا 6 ماه دیگر نیز قابل تمدید است. در صورت گذشت مهلت مقرر و عدم ارائه دلایل کافی، نماد به حالت تعلیق درآمده و از بورس لغو پذیرش می‌شود.
معاملات تحت احتیاط در بورس
منظور از معاملات تحت احتیاط در بورس و فرابورس، خرید و فروش سهام یا سایر اوراق بهادار مرتبط با نمادهایی است که دلایل تعلیق خود را نتوانسته‌اند از بین ببرند. به طور کلی، زمانی که سازمان بورس، دستور بازگشایی و انجام معامله نمادی را صادر می‌کند که هنوز دلایل مربوط به تعلیق خود را از بین نبرده است، خرید و فروش سهام یا اوراق مربوط به آن نماد با عنوان معامله تحت احتیاط شناخته می‌شود.
نحوه انجام معاملات در نمادهای تحت احتیاط
طبق قوانین و شرایط معاملات تحت احتیاط، معاملات این نمادها همانند سایر نمادهای بورسی انجام می‌شوند، اما با این تفاوت که جهت انجام معاملات در نمادهای تحت احتیاط حتما می‌بایست فرم اطلاع از ابهام معاملات از سوی سرمایه‌گذار تایید شود. البته بهتر است پیش از خرید و فروش این نمادها، علت تحت احتیاطبودن آن‌ها را بررسی کرد.
لازم به ذکر است این معاملات پس از در اختیار گذاشتن فرم اطلاع از ابهام توسط کارگزاری به سرمایه‌گذاران و تایید آن انجام می‌شوند.
فرم پذیرش اطلاع از ابهام معاملات تحت احتیاط قراردادی است که به صورت آنلاین در سامانه کارگزاری توسط سرمایه‌گذار به امضا می‌رسد. برای انجام معاملات تحت احتیاط از جمله خرید و فروش، لازم است این فرم که به نشانه آگاهی سرمایه‌گذاری از این فرآیند است، امضا شود.
ریسک خرید سهام تحت احتیاط
به طور کلی تحت احتیاطبودن معاملات یک شرکت بورسی یا فرابورسی، به سودده یا زیان‌ده بودن آن شرکت مرتبط نمی‌شود. زیرا تحت احتیاطبودن معاملات عمدتا مربوط به شفاف‌سازی و عدم ارائه به موقع اطلاعات است. بهتر است، سرمایه‌گذار در هنگام خرید و فروش سهام نماد تحت احتیاط با وسواس بیشتری عمل کند و از دلایل آن باخبر شود. بررسی این دلایل مهم است،برای مثال در موارد سطحی برخی از شرکت‌ها به صورت عرف گزارشات ماهانه خود را با تاخیر ارائه می‌دهند و تحت احتیاطبودن آن‌ها ترسی برای بازار ایجاد نمی‌کند. گاهی ظن دستکاری در صورت‌های مالی برای جلوگیری از نمایش ضرر و زیان گسترده انجام می‌شود. در این صورت خرید و فروش سهام توصیه نمی‌شود. در حالت کلی می‌توان گفت معاملات تحت احتیاط نمادهای فعال در بازار سرمایه از ریسک بالایی برخوردار است.
پس از تحت احتیاط شدن نماد چه اتفاقی می‌افتد؟
همانطور که گفته شد، در صورت عدم رعایت قوانین توسط نمادهای معاملاتی، سازمان بورس اوراق بهادار آن نماد را تعلیق می‌کند. با تعلیق نماد معاملاتی، نماد به مدت 10 روز کاری متوقف می‌شود. معمولا سازمان بورسی 30 روز به ناشر فرصت می‌دهد تا ناشر در این مدت اطلاعات خواسته‌شده را به سازمان تحویل دهد. لازم به ذکر است مهلتی که سازمان بورس جهت ادامه فرآیند تعلیق یا بازگشایی نماد در شرایط معامله تحت احتیاط می‌دهد، حداکثر 6 ماه است. در صورت ارائه اطلاعات توسط ناشر، نماد در روز معاملاتی بعد بازگشایی می‌شود. اما در صورت عدم رفع دلایل تعلیق، پس از اتمام مهلت مذکور، مطابق نظر هیئت مدیره سازمان بورس یکی از دو گزینه زیر برای نماد عملی خواهد شد.
- تداوم تعلیق نماد
- بازگشایی نماد معاملاتی همراه با شفاف‌سازی شرایط نماد
تفاوت تعلیق با مشمول فرآیند تعلیق
مفهوم تعلیق با مشمول فرآیند تعلیق دارای تفاوت‌هایی است. شرکت مشمول فرآیند تعلیق به صورت عادی در بورس معامله می‌شود ولی از سوی سازمان بورس هشدار دریافت کرده و با انجام قوانین از این فرآیند خارج می‌شود. اما در معاملات تحت احتیاط، هنگامی که برای رفع هشدارها اقدامی نشود، پس از اتمام فرصت داده‌شده نماد شرکت برای انجام معاملات بسته می‌شود و به حالت تعلیق در می‌آید.
نمادهای مشمول فرآیند تعلیق چه کنند؟
اعطای فرصت در بازه زمانی مشخص به نمادهای معاملاتی، برای خارج‌شدن از لیست مشمول فرآیند تعلیق یکی از راه‌‌حل‌های سازمان بورس است. این شرکت‌های بورسی باید در زمان مشخص‌شده نسبت به رفع ابهامات دستورالعمل‌ها، اقدام کنند. سازمان بورس اوراق بهادار همیشه قبل از تعلیق‌کردن نماد یک شرکت فعال در بورس، فرصت مشخصی را به شرکت می‌دهد تا در این بازه زمانی سهامداران آن بتوانند به خرید و فروش سهام در طی معاملات روزانه بپردازند. شرکتی که قصد خروج از فرآیند تعلیق را دارد، باید در زمان معلوم نسبت به شفافیت و درج اطلاعات لازم در سامانه کدال اقدام کند. در صورتی که این ابهامات از بین نرود، نماد شرکت در بورس به حالت تعویق در می‌آید و تا مدتی قابل معامله نخواهد بود.
نحوه اطلاع از شرکت‌های مشمول فرآیند تعلیق
هر سرمایه‌گذاری که قصد معامله در بازار سرمایه را دارد، پیش از خرید و فروش سهام مورد نظر، باید به این نکته توجه کند آیا نماد معاملاتی مشمول فرآیند تعلیق است یا نه؟ بررسی این مورد، یکی از نکات مهم پیش از سرمایه‌گذاری در یک سهم است. برای بررسی این موضوع سایت TSE مهم‌ترین سایت رصد بازار بورس است. با انتخاب گزینه نمادهای مشمول تعلیق می‌توان به لیست شرکت‌های جزو این لیست دسترسی پیدا کرد. لازم به ذکر است در این لیست علاوه بر نام نمادهای معاملاتی، دلایل تعلیق نیز قابل مشاهده هستند.
علاوه بر تی اس ای، نمادهایی که مشمول معاملات تحت احتیاط می‌شوند، در سایت کدال نیز قابل مشاهده هستند و به صورت عمومی اطلاع‌رسانی می‌شوند. در کنار نمادهای مشمول فرآیند تعلیق شکل یک مثلت که داخل آن علامت سوال است، وجود دارد.
جمع‌بندی
معاملات تحت احتیاط نمادهایی هستند که خرید و فروش آن‌ها در بازار بورس و فرابورس انجام می‌شود ولی هم‌زمان سازمان بورس فرصتی به این شرکت‌ها داده است تا در زمان مشخص‌شده نسبت به ارائه اطلاعات مورد نیاز اقدام کنند. در صورت عدم ارائه مدارک و شفاف‌سازی، نماد معاملاتی بسته و تعلیق می‌شود.
