حد ضرر متحرک (Trailing Stop) چیست؟ نحوه عملکرد و فعال‌سازی آن

حد ضرر متحرک یا تریلینگ استاپ، ابزاری مهم در مدیریت ریسک معاملات مالی است که با هدف حفظ سودهای کسب‌شده و کاهش زیان احتمالی طراحی شده است. برخلاف حد ضرر ثابت، حد ضرر متحرک با حرکت قیمت در جهت مطلوب به صورت خودکار جابه‌جا شده و فاصله مشخصی از قیمت را حفظ می‌کند. اگر قیمت برخلاف انتظار حرکت کند، حد ضرر متحرک در سطح فعلی خود ثابت می‌ماند و با رسیدن قیمت به این سطح، معامله به طور خودکار بسته می‌شود. این ابزار در بازارهای پرنوسان مانند فارکس، رمزارزها و بورس کاربرد گسترده دارد و با خودکار کردن فرایند خروج، تصمیم‌گیری هیجانی را کاهش می‌دهد. در ادامه این مقاله در خصوص حد ضرر متحرک مطالب مفیدی نوشته شده است.

نحوه عملکرد حد ضرر یا تریلینگ استاپ

حد ضرر متحرک یا تریلینگ استاپ، نوعی دستور توقف ضرر پویا است که به‌طور خودکار با تغییر قیمت بازار تنظیم می‌شود و فاصله مشخصی از قیمت جاری را به صورت درصدی یا عددی ثابت حفظ می‌کند. این ابزار تنها در جهت حرکت مطلوب قیمت جابه‌جا می‌شود؛ یعنی وقتی قیمت به نفع معامله حرکت می‌کند (صعودی برای خرید و نزولی برای فروش)، حد ضرر متحرک نیز هم‌جهت با قیمت حرکت کرده و فاصله تعیین‌شده را حفظ می‌کند. این فرایند باعث می‌شود سود تحقق‌نیافته حفظ شود و در برابر بازگشت ناگهانی قیمت از بین نرود.

اما در صورت تغییر جهت بازار، حد ضرر در موقعیت خود ثابت می‌ماند و با رسیدن قیمت به آن، معامله به‌طور خودکار بسته می‌شود. در واقع، وقتی بازار خلاف انتظار حرکت می‌کند، تریلینگ استاپ مانند یک حد ضرر معمولی عمل کرده و با رسیدن قیمت به سطح مشخص، از گسترش زیان جلوگیری می‌کند. این ویژگی به ویژه در بازارهای پرنوسان اهمیت دارد و به مدیریت بهتر ریسک کمک می‌کند. نحوه عملکرد حد ضرر در در معاملات به صورت زیر است.

1. معامله خرید (لانگ): حد ضرر متحرک بالاتر از آخرین قیمت بازار قرار می‌گیرد. با افزایش قیمت، این حد ضرر نیز بالا می‌رود و فاصله درصدی خود را حفظ می‌کند. در صورت کاهش قیمت بیش از میزان دلتا از سقف قیمتی اخیر و رسیدن به حد ضرر، یک سفارش لیمیت در دفتر سفارشات ثبت می‌شود.

2. معامله فروش (شورت): حد ضرر متحرک پایین‌تر از آخرین قیمت بازار قرار می‌گیرد. با کاهش قیمت، این حد ضرر نیز پایین می‌آید و فاصله درصدی حفظ می‌شود. اگر قیمت بیش از دلتا از کف اخیر افزایش یافته و به حد ضرر برسد، سفارش لیمیت فعال می‌شود.

انواع تریلینگ استاپ

تریلینگ استاپ (Trailing Stop) ابزاری منعطف برای مدیریت ریسک در معاملات است که بر اساس استراتژی و سبک معاملاتی معامله‌گران، انواع مختلفی دارد. این انواع را می‌توان بر اساس نحوه تنظیم فاصله، رویکرد معامله‌گر و همچنین نوع بازار دسته‌بندی کرد.

1. حد ضرر متحرک بر اساس نحوه تنظیم فاصله یا حرکت

حد ضرر متحرک بر اساس نحوه تنظیم فاصله یا حرکت خود به چند دسته تقسیم می‌شود که در ادامه به توضیح هر یک پرداخته شده است.

تریلینگ استاپ ثابت (Fixed Trailing Stop) یا ساده (Simple Trailing Stop)

در حد ضرر متحرک از نوع ثابت یا ساده، فاصله بین قیمت و حد ضرر همیشه به یک میزان مشخص حفظ می‌شود. برای مثال، ممکن است این فاصله همیشه ۵ درصد کمتر از بالاترین قیمت معامله باشد. در این حالت، هر زمان که قیمت به اندازه مشخصی افزایش یابد، حد ضرر نیز به همان میزان به سمت بالا جابه‌جا می‌شود تا فاصله تعیین‌شده ثابت بماند. این روش به دلیل سادگی و نیاز نداشتن به تنظیمات پیچیده، برای معامله‌گران مبتدی گزینه‌ای مناسب محسوب می‌شود.

تریلینگ استاپ متغیر (Dynamic Trailing Stop)

تریلینگ استاپ متغیر فاصله حد ضرر بر اساس میزان نوسانات بازار تنظیم می‌شود. در شرایطی که بازار پرنوسان است، حد ضرر با فاصله بیشتری نسبت به قیمت فعلی قرار می‌گیرد تا از بسته شدن زودهنگام معامله جلوگیری شود و فرصت بیشتری برای ادامه روند سودآور فراهم گردد.

تریلینگ استاپ پارابولیک (Parabolic Trailing Stop)

تریلینگ استاپ پارابولیک بر اساس نوسانات بازار تغییر می‌کند؛ با افزایش نوسانات، حد ضرر سریع‌تر جابه‌جا شده و در زمان کاهش نوسانات، کندتر حرکت می‌کند. بنابراین، تریلینگ استاپ پارابولیک برای معاملات در بازارهای پرنوسان مناسب‌تر است.

نکته: تفاوت اصلی میان تریلینگ استاپ متغیر و تریلینگ استاپ پارابولیک در نحوه واکنش آن‌ها به تغییرات بازار است. تریلینگ استاپ متغیر صرفا فاصله حد ضرر را با توجه به میزان نوسانات بازار تغییر می‌دهد، در حالی که تریلینگ استاپ پارابولیک علاوه بر تنظیم فاصله، سرعت جابه‌جایی حد ضرر را نیز متناسب با نوسانات بازار تنظیم می‌کند.

۲. حد ضرر متحرک بر اساس رویکرد معامله‌گر یا ابزار کمکی

بر اساس رویکرد معامله‌گر یا ابزارهای کمکی، تریلینگ استاپ به چند دسته تقسیم می‌شود که در ادامه توضیح داده شده است.

تریلینگ استاپ بر پایه اندیکاتورها (Indicator-based Trailing Stop)

در روش تریلینگ استاپ بر پایه اندیکاتورها، محل حد ضرر با استفاده از اندیکاتورهای تکنیکال مانند میانگین متحرک (EMA)، باند بولینگر و ATR (میانگین محدوده واقعی) تعیین می‌شود. برای مثال، می‌توان از میانگین متحرک ۲۰ روزه برای جابه‌جایی حد ضرر بهره گرفت. این نوع تریلینگ استاپ بیشتر برای معامله‌گران باتجربه مناسب است.

• مقاله پیشنهادی: «اندیکاتور چیست؟»

تریلینگ استاپ دستی (Manual Trailing Stop)

در حالت حد ضرر دستی، معامله‌گر به‌صورت دستی و پله‌ای حد ضرر را جابه‌جا می‌کند که معمولا براساس تحلیل تکنیکال و بررسی نمودار صورت می‌گیرد.

3. حد ضرر بر اساس نوع بازار

عملکرد و پارامترهای تریلینگ استاپ می‌تواند در بازارهای مختلف متفاوت باشد.

حد ضرر متحرک در بازار اسپات

حد ضرر متحرک در بازار اسپات، با استفاده از پارامتری به نام «تریلینگ دلتا» بازه درصدی تغییرات قابل‌قبول قیمت در جهت مخالف را تعیین می‌کند.. این بازه در بازار اسپات معمولا بین ۰.۱ درصد تا ۲۰ درصد قابل تنظیم است. پس از فعال شدن، سفارش به‌صورت یک سفارش لیمیت (Limit Order) اجرا شده و نیاز به تعیین قیمت لیمیت دارد.

حد ضرر متحرک در بازار فیوچرز یا آتی

در سفارشات حد ضرر متحرک در بازار فیوچرز، پارامتر «کال‌بک ریت» میزان تغییر قیمت در جهت مخالف را که منجر به فعال شدن حد ضرر می‌شود مشخص می‌کند. این مقدار معمولا بین ۰.۱ تا ۵ درصد تنظیم و پس از فعال شدن، سفارش به صورت مارکت اوردر و فوری اجرا می‌شود.

نحوه فعال‌سازی تریلینگ استاپ

مراحل کلی فعال‌سازی حد ضرر متحرک به شرح زیر هستند:

1. ورود به حساب کاربری در پلتفرم معاملاتی

2. انتخاب جفت‌ ارز یا دارایی موردنظر

3. تعیین نوع سفارش روی Trailing Stop

4. در آخر مشخص کردن پارامترهایی که در ادامه نوشته شده‌اند

در مراحل فعال‌سازی برخی از پارامترها باید مشخص شوند در ادامه به این پارامترها پرداخته شده است.

۱. قیمت فعال‌سازی (Activation Price)

قیمت فعال‌سازی همان سطح قیمتی است که با رسیدن یا عبور قیمت بازار از آن، تریلینگ استاپ فعال می‌شود، در صورت عدم تعیین به‌طور پیش‌فرض برابر با قیمت لحظه‌ای بازار (Market Price) در نظر گرفته می‌شود. در معاملات خرید اسپات، این سطح باید پایین‌تر یا مساوی قیمت مارکت باشد و در معاملات فروش اسپات، بالاتر یا مساوی قیمت مارکت تعیین شود.

۲. تریلینگ دلتا (Trailing Delta) یا نرخ پاسخگویی (Callback Rate)

درصد تغییرات مجاز در جهت مخالف حرکت قیمت، که در بازار اسپات با عنوان تریلینگ دلتا (Trailing Delta) و در بازار فیوچرز به نام نرخ پاسخگویی (Callback Rate) شناخته می‌شود، بسته به نوع بازار متفاوت است؛ در بازار اسپات این مقدار بین ۰.۱ درصد تا ۲۰ درصد و در بازار فیوچرز بین ۰.۱ درصد تا ۵ درصد قابل تنظیم است. این پارامتر را می‌توان به‌صورت درصدی یا به شکل مقدار ثابت (بر حسب دلار یا تومان) تعیین کرد.

۳. قیمت لیمیت (Limit Price)

نرخ ثبت سفارش پس از فعال‌سازی در بازار اسپات به‌صورت یک سفارش لیمیت (Limit Order) انجام می‌شود که در آن قیمت لیمیت به معنای قیمتی است که معامله‌گر مایل است سفارش خود را در آن قیمت یا بهتر اجرا کند و باید به‌طور دقیق تعیین شود. اما در بازار فیوچرز، تعیین قیمت لیمیت لازم نیست و سفارش به‌صورت مارکت (Market Order) و فوری با بهترین قیمت موجود در بازار اجرا می‌شود.

نکات مهم در فعال‌سازی تریلینگ استاپ

انتخاب دقیق دلتا و قیمت فعال‌سازی باید متناسب با میزان نوسان دارایی و شرایط بازار انجام شود. رعایت تعادل در تعیین دلتا اهمیت زیادی دارد؛ دلتاهای بسیار کوچک باعث فعال شدن زودهنگام و خروج در اثر نوسانات جزئی می‌شوند، در حالی که دلتاهای بیش از حد بزرگ موجب فعال شدن دیرهنگام و افزایش ریسک ضرر خواهند شد. مقدار پیشنهادی معمولا در بازه ۵ درصد تا ۱۵ درصد قرار دارد.

هماهنگی با شرایط بازار نیز ضروری است؛ در بازارهای پرنوسان، استفاده از دلتا بزرگ‌تر و در بازارهای آرام، استفاده از دلتا کوچک‌تر کارایی بیشتری دارد. همچنین پایبندی به استراتژی اولیه و پرهیز از تغییرات احساسی مکرر، موجب افزایش اثربخشی این ابزار می‌شود. پس از تنظیم، نیازی به نظارت دائمی وجود ندارد، زیرا عملکرد آن به‌صورت خودکار انجام شده و با مکانیزه کردن فرآیند، تاثیر تصمیم‌گیری احساسی کاهش می‌یابد.

نحوه تنظیم حد ضرر متحرک در پلتفرم‌های مختلف

نحوه تنظیم حد ضرر متحرک در پلتفرم‌های مختلف متفاوت است که در ادامه به بررسی آن‌ها پرداخته می‌شود.

متاتریدر (MetaTrader 4/5)

در متاتریدر، برای فعال‌سازی حد ضرر متحرک ابتدا معامله باز می‌شود. سپس کاربر با راست‌کلیک روی پوزیشن در بخش ترمینال، گزینه Trailing Stop را انتخاب کرده و فاصله موردنظر را بر اساس پوینت یا پیپ تعیین و یا از طریق گزینه Custom مقدار دلخواه را وارد می‌کند. این قابلیت تنها در صورت باز بودن متاتریدر و برقراری اتصال اینترنت فعال می‌ماند، زیرا اجرای آن در سمت کلاینت انجام می‌شود. غیرفعال‌سازی حد ضرر متحرک برای یک پوزیشن از طریق انتخاب گزینه None و حذف آن از تمام پوزیشن‌ها با گزینه Delete all levels انجام می‌گیرد. این قابلیت در نسخه موبایل متاتریدر در دسترس نیست.

بیت ۲۴

در پلتفرم بیت‌۲۴، در حالت اسپات خرید (لانگ)، قیمت فعال‌سازی پایین‌تر از قیمت مارکت تعیین می‌شود. با افزایش قیمت، تریلینگ استاپ با حفظ درصد دلتا به سمت بالا حرکت کرده و در صورت بازگشت قیمت به میزان دلتا، سفارش لیمیت ثبت می‌شود.
در حالت اسپات فروش (شورت)، قیمت فعال‌سازی بالاتر از قیمت مارکت تعیین می‌شود. با کاهش قیمت، تریلینگ استاپ پایین آمده و در صورت بازگشت قیمت به اندازه دلتا، سفارش لیمیت صادر می‌شود.

تفاوت حد ضرر متحرک با حد ضرر معمولی

حد ضرر متحرک و معمولی برای مدیریت ریسک استفاده می‌شوند، اما در چند نکته کلیدی با هم تفاوت دارند که در جدول زیر نوشته شده است:

تریلینگ استاپ ابزاری انعطاف‌پذیرتر است که علاوه بر جلوگیری از ضرر، سود را نیز حفظ می‌کند. حد ضرر معمولی ساده‌تر است و فقط روی

مزایا حد ضرر متحرک

حد ضرر متحرک با وجود کاربرد گسترده در مدیریت معاملات، نقاط قوت و ضعف خاص خود را دارد که شناخت آن‌ها برای انتخاب درست این ابزار اهمیت زیادی دارد. در ادامه به نقاط قوت این ابزار پرداخته شده است:

• مدیریت موثر ریسک: امکان تعیین حد ضرر بر اساس درصد یا مبلغ مشخص، کنترل زیان‌های احتمالی را فراهم و سرمایه را در شرایط پرنوسان حفظ می‌کند.

• حفظ و رشد سود: با حرکت قیمت در جهت مطلوب، حد ضرر نیز جابه‌جا می‌شود و سودهای کسب‌شده را تثبیت می‌کند، در نتیجه امکان ماندن بیشتر در روندهای قوی ایجاد می‌شود.

• اتوماسیون فرآیند خروج: تنظیم خودکار حد ضرر نیاز به پایش دائمی بازار را کاهش می‌دهد و برای معامله‌گران با زمان محدود بسیار کاربردی است.

• کاهش اثر هیجانات: خودکار بودن خروج از معامله، احتمال تصمیم‌گیری احساسی و واکنش به نوسانات کوتاه‌مدت را کم و به حفظ انضباط معاملاتی کمک می‌کند.

• انعطاف در کاربرد: قابلیت استفاده در بازارهای صعودی و نزولی و امکان تنظیم فاصله تریلینگ به صورت درصدی یا عددی، این ابزار را برای شرایط مختلف مناسب می‌سازد.

معایب حد ضرر متحرک

در ادامه، معایب و محدودیت‌های استفاده از حد ضرر متحرک مورد بررسی قرار خواهد گرفت.

• خروج زودهنگام از معامله: فاصله تریلینگ کوچک یا قیمت فعال‌سازی نزدیک به نقطه ورود می‌تواند باعث فعال شدن زودهنگام حد ضرر و از دست رفتن سود بالقوه شود.

• ناسازگاری با برخی استراتژی‌ها: در بازارهای بدون روند یا دارای نوسان شدید، کارایی کاهش می‌یابد و ممکن است با روش‌های معاملاتی کوتاه‌مدت سازگار نباشد.

• پیچیدگی در تنظیم: انتخاب نادرست دلتا یا قیمت فعال‌سازی می‌تواند موجب زیان یا خروج غیرضروری از معامله شود.

• وابستگی به اتصال پایدار: در برخی پلتفرم‌ها مانند متاتریدر، عملکرد این ابزار به اتصال دائم اینترنت و باز بودن نرم‌افزار وابسته است.

• حفاظت ناکامل در شرایط خاص: در گپ‌های قیمتی یا نوسانات شدید، ممکن است سفارش با قیمتی متفاوت از حد انتظار اجرا شود.

• افزایش کارمزد: باز و بسته شدن مکرر معاملات می‌تواند هزینه‌های معاملاتی را بالا ببرد.

• کاهش مهارت تحلیل دستی: وابستگی بیش از حد به حد ضرر متحرک ممکن است توان تصمیم‌گیری تحلیلی معامله‌گر را تضعیف کند.

جمع‌بندی

حد ضرر متحرک ابزاری پویا در مدیریت ریسک است که با حرکت قیمت در جهت مطلوب، سطح توقف ضرر را به‌صورت خودکار جابه‌جا کرده و فاصله‌ای ثابت یا متناسب با شرایط بازار را حفظ می‌کند. این ویژگی امکان حفظ سودهای تحقق‌نیافته و جلوگیری از زیان‌های بزرگ را فراهم می‌سازد، بدون آنکه نیاز به نظارت دائمی بر بازار باشد. استفاده صحیح از این ابزار مستلزم تعیین دقیق پارامترهایی مانند دلتا یا نرخ پاسخگویی و قیمت فعال‌سازی بر اساس نوسانات و شرایط بازار است. با وجود مزایایی همچون کاهش اثر تصمیم‌گیری احساسی و افزایش انضباط معاملاتی، باید به محدودیت‌ها و معایب احتمالی آن نیز توجه داشت تا در شرایط خاص بازار، کارایی خود را از دست ندهد.