آشنایی با قیمت آخرین معامله و قیمت پایانی در بورس

برای بسياری از معامله‌گران مخصوصا مبتدیان این پرسش ایجاد می‌شود که چرا قیمت آخرین معامله یک سهم یا دارایی با قیمت پایانی آن یکسان نیست؟ رابطه بین قیمت پایانی و آخرین معامله چیست و چه تفاوتی با یکدیگر دارند؟ بنابراین در این مقاله سعی بر آن شده تا چیستی، اهمیت و نحوه محاسبه این دو نوع قیمت همراه با علت تفاوت آنان شرح داده شود.

تعریف قیمت آخرین معامله و قیمت پایانی سهام

صفحه هر سهم در سایت TSETMC دارای اطلاعات مهم لحظه‌ای از آن سهم است. افراد می‌توانند با این اطلاعات نسبت به خرید و فروش سهام اقدام کنند که اصطلاحا به این روش تابلوخوانی در بورس گفته می‌شود. از این اطلاعات مهم، می‌توان به انواع قیمت‌ها در تابلو معاملاتی اشاره کرد. قیمت‌ها در بازار سهام انواع مختلفی دارند که قیمت آخرین معامله و قیمت پایانی دو نوع از مهم‌ترین آن‌هاهستند. در تصویر ذیل این دو قیمت برای نماد وبملت در تابلو معاملاتی نشان داده شده است.

در ادامه تعریف و اهمیت این دو نوع قیمت تشریح شده است:

قیمت آخرین معامله چیست؟

آخرین قیمت معامله شده، در واقع قیمت سهامی است که از آخرین معامله در یک روز معین به دست می‌آید. به عبارت ساده‌تر، این نرخ، آخرین قیمت سهامی است که خریدار و فروشنده برای معامله به توافق رسیدند. سهامدارانی که قصد خرید و فروش سهام در زمان معاملات را دارند، بر اساس قیمت آخرین معامله سفارش خود را ثبت و اقدام به معامله می‌کنند.‌ با توجه به اینکه آخرین قیمت معامله به دلایل متفاوتی ممکن است نوسان داشته باشد، به درستی وضعیت بازار و روندهای آتی را پیش‌بینی نمی‌کند و گاها به دلایل هیجانی ممکن است که به طور ناگهانی افزایش یا کاهش یابد. عواملی از جمله دستکاری قیمتی، اخبار و شایعات، ریسک‌های سیستماتیک و… بر این قیمت اثرگذار هستند.

قیمت پایانی چیست؟

برای تعریف قیمت پایانی باید گفت که این قیمت مبنایی برای آغاز معاملات روز بعد است که بر اساس میانگین موزون قیمت معاملات انجام شده سهم با در نظرگرفتن حجم مبنا، حجم معاملات و قیمت پایانی روز قبل محاسبه می‌شود. این قیمت نقطه مرجعی است که توسط سرمایه‌گذاران برای مقایسه عملکرد روز قبل سهام استفاده می‌شود. بنابراین باید گفت که قیمت‌های پایانی معیاری برای اندازه‌گیری عملکرد روزانه یک بازار هستند و به دلیل توانایی آن در انعکاس اقدامات جمعی و احساسات فعالان بازار در طول روز معاملاتی، یک شاخص قابل اعتمادتر در نظر گرفته می‌شود.

دو فاکتور مهم در محاسبه قیمت پایانی

دو فاکتور مهم در قیمت پایانی سهم وجود دارد که در ادامه به آن پرداخته شده است:

حجم معاملات: به تعداد معاملاتی که در یک بازه زمانی مشخص انجام می‌شود، حجم معاملات گفته می‌شود. تغییرات حجم معاملات می‌تواند بینشی در مورد روند معاملات به معامله‌گران دهد. حجم معاملات در قیمت پایانی بسیار اهمیت دارد.

حجم مبنا: حجم مبنا در واقع به تعداد سهامی گفته می‌شود که باید روزانه معامله شود تا قیمت پایانی نوسان مثبت یا منفی کامل داشته باشد. نکته بسیار مهم آن است که حجم معاملات باید برابر یا بیش از حجم مبنا باشد تا قیمت پایانی در محدوده مجاز نوسان کامل داشته باشد، در غیر اینصورت قیمت پایانی به میزان اختلاف این دو تعدیل خواهد شد.

نحوه محاسبه قیمت پایانی و قیمت آخرین معامله

آخرین قیمت معامله شده به سادگی با عرضه و تقاضا تعیین می‌شود. هر قیمتی که خریداران و فروشندگان در آخرین بار معامله کردند، به عنوان قیمت آخرین معامله محاسبه می‌شود.

برای محاسبه قیمت پایانی اما دو حالت را باید در نظر گرفت. در واقع اگر حجم معاملات برابر یا بزرگتر از حجم مبنا باشد، قیمت پایانی از میانگین وزنی (قیمت هر معامله ضرب در حجم هر معامله تقسیم بر حجم کل معاملات) محاسبه می‌شود. اما اگر حجم معاملات از حجم مبنا کمتر باشد، قیمت پایانی بر اساس فرمول ذیل محاسبه می‌شود:

برای یادگیری بیشتر به مثال ذیل توجه شود:

فرض شود سهامی در طول معاملات با قیمت و حجم ذیل همراه است.

با فرض اینکه حجم مبنای این سهم یک میلیون سهم و قیمت پایانی روز قبل 400 تومان باشد، در این حالت چون مجموع حجم معاملات بیش از حجم مبنا است، قیمت پایانی به روش ذیل محاسبه می‌شود.

براساس فرمول فوق، یعنی میانگین موزون قیمت معاملات ماحصل 401 تومان می‌شود که با توجه به اینکه حجم معاملات از حجم مبنا بیشتر است، در نتیجه قیمت پایانی برابر با میانگین موزون، یعنی 401 تومان خواهد بود.

حال اگر حجم مبنا برابر با 2 میلیون سهم بود، قیمت پایانی برابر با رقم محاسبه شده ذیل بود:

اهمیت قیمت پایانی در بورس چیست؟

یکی از دلایلی که قیمت‌های پایانی محاسبه می‌شوند، جلوگیری از دستکاری قیمت در لحظه آخر است. اگر شخصی حقیقی یا حقوقی یک سفارش خرید بزرگ را درست در آخرین لحظه ثبت کند، می‌تواند قیمت را به سطحی بسیار بالاتر از آنچه در بیشتر روز معامله می‌شد، ببرد. به منظور جلوگیری از چنین دستکاری‌هایی، میانگین وزنی موزون قیمت سهم در طول معاملات (به نسبت حجم مبنا و حجم معاملات) محاسبه می‌شود که نمایشی بسیار واقعی‌تر از قیمتی است که در آخرین لحظه معامله براساس آن بسته شده است.

قیمت پایانی یک سهم یک نقطه مرجع برای درک نحوه رفتار یک سهم است. معامله‌گران می‌توانند روند قیمت پایانی را در مدتی مانند یک ماه یا حتی یک سال مورد بررسی قرار دهند. انجام این کار به آنان کمک می‌کند تا عملکرد سهام را بر اساس داده‌های تاریخی بررسی و سپس یک تصمیم آگاهانه برای ادامه سرمایه‌گذاری گرفته شود. بنابراین معامله‌گران از قیمت پایانی برای ارزیابی احساسات بازار و شناسایی فرصت‌های معاملاتی بالقوه استفاده می‌کنند.

این قیمت به عنوان یک نقطه مرجع کلیدی برای تحلیل تکنیکال عمل می‌کند و به معامله‌گران کمک می‌کند تا حرکت قیمت را تجزیه و تحلیل کنند و تصمیمات آگاهانه‌ای در مورد خرید یا فروش اوراق بهادار بگیرند. به‌علاوه، قیمت‌های پایانی معمولا در ساخت شاخص‌های فنی و الگوهای نمودار استفاده می‌شوند و بینش‌های ارزشمندی را در مورد پویایی بازار و نقاط ورود یا خروج بالقوه به معامله‌گران ارائه می‌دهند.

آخرین قیمت معامله و قیمت پایانی چه تاثیری بر بازار سهام دارند؟

در خصوص اثری که آخرین قیمت محاسبه‌شده بر بازار سهام دارد، باید گفت که برای سرمایه‌گذاران زیرک، آخرین قیمت معامله شده به معیاری برای تعیین روند بازار تبدیل شده است. این یک واقعیت است که هر سرمایه‌گذاری قبل از شروع سرمایه‌گذاری می‌خواهد نرخی که سهام در حال حاضر با آن معامله می‌شود، بالا یا پایین رفتن آن و عوامل ایجاد این نوسانات قیمتی را بداند. بسیاری از سرمایه‌گذاران در دام این نوسانات قیمتی می‌افتند و عجولانه تصمیم می‌گیرند. دلایل زیادی مانند فروش از پیش تعیین‌شده، دستکاری قیمتی، ریسک‌های سیستماتیک، رکود در بازار و… ممکن است باعث این نوسانات شده باشد. بنابراین، بسیاری از کارشناسان معتقدند که سرمایه‌گذاری عجولانه با استفاده از آخرین قیمت معامله شده به عنوان تنها پارامتر، بدون درک علت پشت نوسان، عاقلانه نیست. در خصوص قیمت پایانی اما باید گفت این قیمت دید بهتری نسبت به روند قیمتی یک دارایی همچون سهام ارائه می‌کند. در واقع نشان می‌دهد که کلیات بازار در چه قیمتی با یکدیگر موافق هستند، بنابراین احساسات بازار را به درستی منعکس می‌کند.

خرید و فروش روزانه بر اساس کدام قیمت انجام می‌شود؟

شاید برای بسیاری این پرسش ایجاد شود که کدام قیمت معیار سود و زیان آنان خواهد بود. در این خصوص باید گفت، اگر معامله‌گر در زمان مجاز معاملات قصد خرید یا فروش سهام خود را داشته باشد یا بخواهد سود و زیان خود را محاسبه کند، آخرین قیمت معامله معیار قرار می‌گیرد، چرا که همان‌طور که گفته شد، خرید و فروش روزانه بر اساس آن ثبت می‌شود. اما اگر ساعت معاملات به پایان رسیده باشد و فرد تصمیم به فروش سهام خود در روز معاملاتی بعد داشته باشد، همان‌طور که ذکر شد، مبنای قیمتی شروع معاملات، قیمت پایانی سهم است.

اختلاف قیمت آخرین معامله و قیمت پایانی چه چیزی را نشان می‌دهد؟

به طور کلی معامله‌گران معتقدند که هرچه اختلاف این دو قیمت کمتر باشد، بازار شرایط پایدارتر و باثباتی دارد و سهامداران آن را مثبت تلقی می‌کنند. از طرف دیگر، اگر فاصله زیادی بین این دو قیمت باشد، ممکن است نشان‌دهنده شرایط ناپایدار، نوسانات بالای قیمت و تصمیم‌گیری‌های هیجانی در بازار باشد. کمتر یا بیشتر بودن قیمت آخرین معامله نسبت به قیمت پایانی از نگاه افرادی که بر اساس استراتژی تابلوخوانی معامله می‌کنند، می‌تواند سیگنالی برای معاملات روز بعدی باشد. برای مثال این معامله‌گران با ثبت فیلتر قیمت پایانی و مقایسه آن با قیمت آخرین معامله معتقدند اگر قیمت آخرین معامله بیشتر از قیمت پایانی باشد، نشان از رشد تقاضا را دارد و احتمالا سهم روز بعد مثبت خواهد بود. در مقابل اگر قیمت آخرین معامله کمتر از قیمت پایانی باشد، نشانگر رشد عرضه است و قیمت سهام احتمالا روز بعد منفی می‌شود. 

جمع‌بندی

در این مقاله به تعریف قیمت آخرین معامله و قیمت پایانی پرداخته شد و عوامل موثر بر این دو قیمت و نحوه محاسبه آنان ذکر شد. در حالی که هر دو قیمت اطلاعات ارزشمندی را در اختیار سرمایه‌گذاران قرار می‌دهند، قیمت پایانی نمایش دقیق‌تری از ارزش واقعی اوراق بهادار در طول زمان ارائه می‌دهد.