بورس هنگ کنگ (HKEX) چیست و چرا برای سرمایه‌گذاران جهان مهم است؟

بورس هنگ کنگ (Hong Kong Exchanges and Clearing Limited – HKEX)، هلدینگی است که بورس سهام هنگ کنگ، بازار آتی هنگ کنگ و چند اتاق پایاپای و همچنین بورس فلزات لندن (LME) را مدیریت می‌کند. از منظر ارزش بازار، HKEX در سال‌های اخیر در جمع ده بورس بزرگ دنیا قرار داشته و در ابتدای ۲۰۲۵ با بیش از ۲۶۰۰ شرکت پذیرفته‌شده و حدود ۴٫۵ تریلیون دلار ارزش بازار ترکیبی، یکی از مهم‌ترین درگاه‌های مالی آسیا به شمار آمده است.

تاریخچه بورس هنگ کنگ

تاریخچه بورس هنگ کنگ از یک انجمن کارگزاران محلی در سال ۱۸۹۱ آغاز شد و طی یک قرن، به یکی از مهم‌ترین مراکز مالی آسیا تبدیل شد. نخست، این انجمن در سال ۱۹۱۴ به بورس اوراق بهادار هنگ‌کنگ تغییر نام داد و هم‌زمان با رشد سریع اقتصاد منطقه در دهه‌های ۱۹۶۰ و ۱۹۷۰، چند بورس موازی مانند شرق دور، کام‌نگن و کولون شکل گرفتند.

ازدحام مقررات و نبود یک نهاد مرکزی، سیاست‌گذاران را به سمت ادغام این بازارهای پراکنده برد و در سال ۱۹۸۰، بورس‌های موجود در قالب SEHK یکپارچه شدند. سقوط جهانی ۱۹۸۷ ضعف‌های نظارتی SEHK را آشکار کرد و زمینه اصلاحات نهادی را فراهم ساخت؛ اصلاحاتی که با تشکیل کمیسیون اوراق بهادار و آتی (SFC) در سال ۱۹۸۹ و راه‌اندازی سیستم پایاپای مرکزی CCASS در دهه ۱۹۹۰ تکمیل شد و بنیان زیرساخت‌های مدرن بازار را شکل داد.

تحول اصلی اما در سال ۲۰۰۰ رقم خورد؛ زمانی که SEHK، بورس آتی هنگ کنگ و شرکت تسویه اوراق بهادار ادغام شدند و HKEX به‌عنوان یک هلدینگ سهامی عام متولد شد. این ادغام، معماری کامل بازار سهام، آتی و تسویه را در یک نهاد واحد تجمیع کرد. مرحله بعدی جهش راهبردی HKEX در سال ۲۰۱۲ اتفاق افتاد؛ زمانی که با خرید بورس فلزات لندن (LME)، نقش هنگ کنگ از یک بازار سهام منطقه‌ای فراتر رفت و به بازیگر اثرگذار بازار جهانی فلزات پایه تبدیل شد. حاصل این مسیر تاریخی، بازاری است که امروز هم سهام و اوراق بدهی آسیا را پوشش می‌دهد و هم در تعیین قیمت جهانی فلزات نقشی مرجع و تعیین‌کننده ایفا می‌کند.

ساختار بورس هنگ کنگ

ساختار بورس هنگ کنگ چندلایه و یکپارچه است و مجموعه‌ای از بازارهای سهام، مشتقه، فلزات و اتاق‌های پایاپای را در زیر یک هلدینگ واحد گرد هم می‌آورد. در ادامه، اجزای اصلی این ساختار بررسی شده است:

۱. بازار سهام (Stock Exchange of Hong Kong – SEHK): SEHK هسته اصلی ساختار بورس هنگ کنگ است و سهام شرکت‌های هنگ‌کنگی، سهام H شرکت‌های سرزمین اصلی چین، ETFها، REITها و بخش مهمی از اوراق بدهی در آن فهرست و معامله می‌شوند. این بازار با استفاده از پلتفرم معاملاتی Orion و زیرساخت نظارتی سخت‌گیرانه SFC فعالیت می‌کند و بیش از ۲۶۰۰ شرکت را در خود جای داده است. SEHK همان بازاری است که در پلتفرم‌های بین‌المللی با نمادهای HKG یا HKEX شناخته می‌شود و ستون اصلی جذب سرمایه خارجی برای اقتصاد چین به شمار می‌رود.

۲. بازار مشتقه (Hong Kong Futures Exchange – HKFE): بازار مشتقه هنگ کنگ تحت عنوان HKFE فعالیت می‌کند و میزبان قراردادهای آتی و اختیار معامله روی شاخص‌ها، تک‌سهم‌ها، ارز و نرخ بهره است. شناخته‌شده‌ترین ابزار این بازار، قرارداد آتی شاخص هنگ سنگ است که از محبوب‌ترین ابزارهای مشتقه در آسیا به شمار می‌رود. HKFE امکان مدیریت ریسک، پوشش نوسانات بازار سهام و ایجاد استراتژی‌های معاملاتی پیشرفته را برای سرمایه‌گذاران فراهم می‌کند و نقش مهمی در عمق‌بخشی به بازار مالی هنگ کنگ دارد.

۳. بورس فلزات لندن (London Metal Exchange – LME): با خرید LME در سال ۲۰۱۲، HKEX مالک بزرگ‌ترین و مهم‌ترین بازار معاملات فلزات پایه جهان شد. LME مرجع جهانی قیمت‌گذاری فلزاتی مانند مس، آلومینیوم، نیکل، قلع و روی است و حجم قابل‌توجهی از معاملات فیزیکی و آتی فلزات در این بازار انجام می‌شود. این ادغام، HKEX را از یک بورس منطقه‌ای به بازیگری کلیدی در زنجیره تامین جهانی کالاهای اساسی تبدیل کرده است.

۴. اتاق‌های پایاپای و تسویه (Clearing Houses): HKEX چهار اتاق پایاپای تخصصی را اداره می‌کند که تضمین‌کننده امنیت، ریسک‌ستیزی و تسویه استاندارد معاملات هستند:

• HKSCC: اتاق پایاپای اصلی سهام که تسویه معاملات SEHK را بر عهده دارد
• HKFE Clearing Corporation: مسئول تسویه معاملات مشتقه فهرست‌شده
• SEOCH: اتاق پایاپای اختصاصی برای اختیار معامله‌های بازار سهام
• OTC Clear: مرکز تهاتر رسمی برای مشتقات خارج از بورس (OTC) مانند سوآپ نرخ بهره

این ساختار یکپارچه ریسک نکول متقابل را کاهش می‌دهد و اطمینان می‌دهد که عملیات تسویه با استانداردهای بین‌المللی اجرا ‌شود.

شاخص بورس هنگ کنگ (HSI)

شاخص هنگ سنگ (Hang Seng Index – HSI) مهم‌ترین شاخص بورس هنگ کنگ و در عمل شاخص بورس هنگ کنگ است. این شاخص، یک شاخص وزنی مبتنی بر ارزش بازار شناور آزاد است که سبدی از بزرگ‌ترین و نقدشونده‌ترین سهام HKEX را پوشش می‌دهد و سال‌هاست برای سنجش عملکرد کلی بازار استفاده می‌شود.

HSI معمولا حدود نیمی از ارزش بورس هنگ کنگ را نمایندگی می‌کند و وزن بالایی از آن در اختیار بانک‌های چینی، شرکت‌های بیمه، املاک و مستغلات و فناوری است. بسیاری از صندوق‌های شاخص و ETFهای جهانی، این شاخص را دنبال می‌کنند و هر حرکت جدی در HSI، به‌سرعت در بازارهای منطقه‌ای و حتی جفت‌ارزهایی مثل USD/HKD بازتاب پیدا می‌کند.

ساعات معاملات بورس هنگ کنگ

در بازار اوراق بهادار هنگ کنگ، معاملات در روزهای کاری (دوشنبه تا جمعه به‌استثنای تعطیلات رسمی) با چند بخش زمانی مشخص انجام می‌شود:

• جلسه پیش‌گشایش: از ساعت ۹:۰۰ تا ۹:۳۰ صبح به وقت محلی. در این بازه، سفارش‌ها وارد سامانه می‌شوند و پس از آن قیمت افتتاحیه تعیین می‌شود.
• جلسه معاملات پیوسته صبح: از ساعت ۹:۳۰ تا ۱۲:۰۰ ظهر. در این بازه، معاملات عادی سهام و ابزارهای فهرست‌شده به‌صورت پیوسته انجام می‌شود.
• استراحت ناهار: از ساعت ۱۲:۰۰ تا ۱۳:۰۰ (یک ساعت) به وقت هنگ کنگ است. در این بازه معاملات عمدتا متوقف می‌شوند.
• جلسه معاملات بعدازظهر: از ساعت ۱۳:۰۰ تا ۱۶:۰۰ بعدازظهر. بازگشایی معاملات در این بخش دوباره صورت می‌گیرد و تا ساعت ۴:۰۰ بعدازظهر ادامه می‌یابد.
• حراج بسته شدن (Closing Auction Session): از ساعت ۱۶:۰۰ آغاز می‌شود و حراج قیمت نهایی بازار تا حدود ساعت ۱۶:۰۸ تا ۱۶:۱۰ ممکن است ادامه یابد.

ارزش بورس هنگ کنگ و عمق این بازار

ارزش بورس هنگ کنگ در سال‌های اخیر با وجود رقابت شدید میان بورس‌های آسیایی، همچنان در سطح جهانی جایگاه بسیار بزرگی دارد. بر اساس داده‌های رسمی HKEX، ارزش بازار بورس در پایان سال ۲۰۲۴ به حدود ۳۵٬۳۱۹ میلیارد دلار هنگ‌کنگ (بیش از ۴.۵ تریلیون دلار آمریکا) رسیده و ۲٬۶۳۱ شرکت در آن فهرست شده‌اند. این ترکیب، بورس هنگ‌کنگ را به یکی از عمیق‌ترین و متنوع‌ترین بازارهای مالی آسیا تبدیل می‌کند؛ بازاری که از سهام شرکت‌های هنگ‌کنگی گرفته تا شرکت‌های عظیم چینی، ETFها، REITها و انواع اوراق بدهی دلاری در آن معامله می‌شود.

بخش مهمی از این ارزش بازار، به شرکت‌های چینی مربوط است که با نمادهای موسوم به «H-shares» در HKEX فهرست شده‌اند و عملا این بورس را به دروازه اصلی ورود سرمایه‌گذاران جهانی به چین تبدیل کرده‌اند. هرچند رقابت بورس‌های شانگهای، شنژن و اخیرا بازار سهام هند باعث کاهش یک پله‌ای رتبه HKEX در فهرست بزرگ‌ترین بازارهای جهان شده است، اما عمق مالی، تنوع ابزارها و نقش بین‌المللی هنگ‌کنگ در اتصال سرمایه جهانی به اقتصاد چین، همچنان جایگاه این بورس را در میان مهم‌ترین مراکز مالی دنیا تثبیت می‌کند.

چگونه می‌توان در بورس هنگ کنگ سرمایه‌گذاری کرد؟

در ادامه، مسیرهای متداول ورود به بازار سهام هنگ‌کنگ بررسی می‌شود؛ هر مسیر سطح متفاوتی از دسترسی، هزینه و ریسک دارد و لازم است پیش از اقدام، وضعیت ارز، مقررات و کارمزدها بررسی شود:

• کارگزاری‌های بین‌المللی: این روش مستقیم‌ترین مسیر ورود به HKEX است. کارگزاری‌هایی مانند Interactive Brokers و Saxo Bank امکان معامله مستقیم سهام، ETFها و مشتقات بورس هنگ کنگ را فراهم می‌کنند. پس از افتتاح حساب و تبدیل ارز، می‌توان نمادهای فهرست‌شده در HKEX را خریدوفروش کرد. در این روش، کارمزدهای بین‌المللی و ریسک نوسان ارز باید مدیریت شوند.
• ETFهای مبتنی بر HSI: علاوه بر این، ETFهایی که شاخص اصلی بازار هنگ‌کنگ، یعنی شاخص بورس هنگ‌کنگ (HSI) را دنبال می‌کنند، مسیر کم‌ریسک‌تر و متنوع‌تری ارائه می‌دهند. ETFهایی مانند iShares Hang Seng Index یا Xtrackers Hang Seng Tech پرتفویی آماده از شرکت‌های بزرگ هنگ‌کنگی و چینی ارائه می‌دهند. هزینه کمتر و تنوع بیشتر از مزیت‌های این مسیر است.
• ADRها و صندوق‌های مشترک: نسخه‌های آمریکایی سهام شرکت‌های هنگ‌کنگی و چینی (ADRها) مانند Tencent یا Alibaba امکان دسترسی غیرمستقیم به HKEX را فراهم می‌کنند. صندوق‌های مشترک بین‌المللی نیز پرتفوی‌هایی شامل سهام هنگ‌کنگ عرضه می‌کنند و برای سرمایه‌گذاران بلندمدت مناسب‌اند. در این روش، باید به اختلاف قیمت ADR با سهام اصلی و هزینه صندوق‌ها توجه شود.

بورس هنگ کنگ؛ پل اتصال چین و سرمایه‌گذاران جهانی

HKEX در دو دهه گذشته نقش خود را از یک بازار سهام منطقه‌ای فراتر برده و به زیرساخت اصلی اتصال سرمایه جهانی به اقتصاد چین تبدیل شده است. ابزارهای اصلی اتصال چین و جهان را می‌توان در سه گروه طبقه‌بندی کرد:

1) برنامه‌های Stock Connect: مسیرهای Shanghai–HK Connect و Shenzhen–HK Connect امکان خرید سهام شرکت‌های چینی را از طریق HKEX فراهم می‌کنند.

• تسویه بر پایه HKEX (امنیت بیشتر)
• دسترسی به سهام A چین بدون نیاز به حساب داخلی
• نقدشوندگی بالا و ریسک کمتر سیاستی

۲) پذیرش مضاعف (Dual Listing / Secondary Listing): شرکت‌های بزرگ چینی مانند Alibaba و JD.com می‌توانند سهام خود را هم در نیویورک و هم در HKEX عرضه کنند.

• جذب سرمایه‌گذاران جهانی
• افزایش عمق بازار
• کاهش ریسک حذف از بورس‌های آمریکا

3) معاملات یوان برون‌مرزی (CNH Market): هنگ‌کنگ بزرگ‌ترین مرکز جهانی برای یوان برون‌مرزی است.

• امکان معامله و تسویه CNH با ریسک ارزی کمتر
• توسعه ابزارهای بدهی یوانی (Dim Sum Bonds)
• تسهیل ورود سرمایه‌گذاران خارجی به دارایی‌های چینی

ترکیب این سازوکارها باعث شده HKEX برای بسیاری از سرمایه‌گذاران جهان، مسیر استانداردتر، شفاف‌تر و کم‌ریسک‌تری نسبت به سرمایه‌گذاری مستقیم در چین باشد. هنگ‌کنگ همچنان نقش دروازه ورود به اقتصاد چین را حفظ کرده و یکی از حیاتی‌ترین زیرساخت‌های مالی آسیا محسوب می‌شود.

ریسک‌ها و چالش‌های بورس هنگ کنگ

بازار هنگ‌کنگ با وجود عمق بالا و نقش بین‌المللی، در معرض مجموعه‌ای از ریسک‌های بیرونی و ساختاری قرار دارد که مسیر جذب سرمایه و ثبات شاخص بورس هنگ‌کنگ را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد. مهم‌ترین چالش‌ها عبارت‌اند از:

رقابت منطقه‌ای با بازارهای هند: رشد سریع بازار سهام هند، به‌ویژه در سال‌های ۲۰۲۳ و ۲۰۲۴، باعث شد ارزش بازار بمبئی برای نخستین‌بار از HKEX عبور کند. این جابه‌جایی توازن قدرت مالی آسیا را تغییر داده و سهم هنگ‌کنگ در جذب IPOهای بزرگ را کاهش داده است.

ریسک‌های ژئو‌پلیتیک چین–آمریکا: تنش‌های تکنولوژیک، محدودیت‌های سرمایه‌گذاری آمریکا و احتمال فشارهای نظارتی جدید، جریان سرمایه خارجی به HKEX را نوسانی می‌کند. این ریسک می‌تواند بر ورود شرکت‌های چینی به بورس‌های بین‌المللی و نیز بر جذابیت هنگ‌کنگ به‌عنوان مسیر جایگزین اثر بگذارد.

رقابت داخلی با بورس‌های شانگهای و شنژن: دولت چین در یک دهه گذشته به‌دنبال تقویت بورس‌های سرزمین اصلی بوده است. رشد بازار STAR Board در شانگهای و ChiNext در شنژن رقابتی مستقیم برای جذب شرکت‌های فناوری و IPOها ایجاد کرده و بخشی از جریان عرضه اولیه به داخل چین منتقل شده است.

وابستگی به چرخه اقتصاد چین: بخش عمده ارزش بازار HKEX به شرکت‌های چینی وابسته است؛ بنابراین هر دوره رکود، کاهش مصرف، بحران املاک یا افت رشد اعتباری در چین، به‌سرعت در شاخص هنگ‌کنگ منعکس می‌شود. این موضوع، نوسان ساختاری بازار را افزایش می‌دهد و آن را نسبت به اقتصاد چین بسیار حساس نگه می‌دارد.

جمع‌بندی

بورس هنگ کنگ امروز مجموعه‌ای یکپارچه از بازار سهام، زیرساخت مشتقه پیشرفته و مرجع جهانی قیمت‌گذاری فلزات پایه را در خود جای می‌دهد و به‌عنوان یکی از گره‌های اصلی جریان سرمایه در آسیا عمل می‌کند. با وجود رقابت رو‌به‌افزایش منطقه‌ای و فشارهای ژئو‌پلیتیک، HKEX همچنان مسیر استاندارد و شفاف دسترسی سرمایه‌گذاران جهانی به دارایی‌های چینی باقی مانده است. برای سرمایه‌گذاران متمایل به تنوع جغرافیایی و بهره‌گیری از رشد بلندمدت آسیا، این بازار فرصتی مهم فراهم می‌کند؛ فرصتی که تنها با مدیریت ریسک، تحلیل محیطی و شناخت دقیق سازوکارهای معاملاتی می‌تواند به بازده پایدار تبدیل شود.

سوالات متداول