پیشفروش سکه در مرکز مبادله؛ فرصت سرمایهگذاری یا دام حراج؟
پیشفروش سکه در مرکز مبادله یکی از ابزارهای اجرایی مرکز مبادله ارز و طلای ایران و بانک مرکزی است. این طرح که دخالتی مستقیم در بازار طلا محسوب میشود، اهداف اصلی آن شامل مدیریت حباب قیمت از طریق افزایش عرضه، حذف واسطهگری با ایجاد امکان خرید مستقیم برای مصرفکننده نهایی، و تامین نیاز واقعی مردم برای سرمایهگذاری و حفظ ارزش دارایی هستند. به همین دلیل، نهاد ناظر این طرح را فرصتی مطمئن و شفاف برای دستیابی به سکه با اصالت تضمینشده معرفی کرده است.
طرح پیشفروش سکه مرکز مبادله مناسب چه افرادی است؟
بررسی مفید بودن طرح پیشفروش سکه، نیازمند تفکیک اهداف خریداران است. جذابیت این طرح به شدت به این بستگی دارد که آیا اولویت خریدار «خرید مطمئن و اصیل» یا «کسب سود کوتاهمدت از نوسان قیمت» است؟
طرح پیشفروش سکه مرکز مبادله برای کسانی که اولویت اصلیشان خرید مطمئن و اصالت کالا است، بسیار مفید است. این گروه با خرید مستقیم تحت نظارت بانک مرکزی، ریسکهایی مانند تقلب یا سکههای غیربانکی را حذف میکنند و با پرداخت کارمزد پایین، از شفافیت و امنیت فرایند بهرهمند میشوند، حتی اگر سرمایهشان برای چند ماه قفل شود.
در مقابل، این طرح برای نوسانگیران کوتاهمدت یا افرادی که نقدشوندگی سریع سرمایه برایشان اهمیت دارد، جذابیت چندانی ندارد. پیشخرید بودن سکه و عدم تضمین خرید ارزانتر از بازار، ریسک بالایی برای این افراد ایجاد میکند و بنابراین برای آنها گزینهای کممفید یا پرریسک محسوب میشود.
روشها و ساختارهای عرضه سکه
بانک مرکزی اعلام کرده است که عرضه و تامین سکه طلای مورد نیاز متقاضیان را در سال ۱۴۰۴ به صورت مستمر ادامه خواهد داد. این عرضهها در قالب مراحل یا دورههای زمانی مشخص انجام میشود که هرکدام دارای تاریخ ثبتنام و سررسید تحویل مجزا هستند. سکههایی که در این طرحها عرضه میشوند، عمدتا از سه نوع سکه تمام بهار آزادی (امامی)، نیم سکه بهار آزادی، ربع سکه بهار آزادی با ضرب سال ۱۳۸۶ هستند.
این ساختار مبتنی بر پیشفروش است. به این معنا که متقاضیان وجه را امروز پرداخت میکنند و سکه را در تاریخی مشخص در آینده (مثلا چند ماه بعد) تحویل میگیرند. مقیاس این عملیات قابل توجه است؛ برای مثال، در مراحل پیشین که برای هشت موعد تحویل مختلف برگزار شد، مجموعا بیش از یک میلیون و دویست هزار قطعه انواع سکه به متقاضیان تخصیص یافت.
نحوه قیمتگذاری سکه در طرح پیش فروش در مرکز مبادله
نکته بسیار حیاتی در این طرح، تفاوت در «روش قیمتگذاری» است که در هر مرحله میتواند متغیر باشد. این روشها شامل قیمت قطعی و حراج هستند که مستقیما بر ریسک و بازده خریدار تاثیر میگذارند. در ادامه هر یک از این روشها شرح داده میشود.
قیمت قطعی
در این روش، ریسک قیمت خرید به صفر میرسد. مرکز مبادله قیمت نهایی و قطعی هر نوع سکه را از ابتدا اعلام میکند. متقاضی دقیقا میداند که برای چه کالایی و با چه قیمتی ثبتنام میکند. به عنوان نمونه، در مرحله چهارم پیشفروش (با تحویل ۳۰ آذر ۱۴۰۴)، قیمتهای قطعی برای تمام سکه برابر با ۸۳۲,۲۲۴,۹۳۲ ریال، نیمسکه برابر با ۴۴۱,۱۹۵,۴۲۵ ریال و ربع سکه نیز برابر با ۲۵۷,۷۵۸,۶۱۷ ریال تعیین شده است.
قیمتگذاری در حراج
در روش حراج، قیمت نهایی سکه نامشخص است و توسط رقابت خریداران تعیین میشود، بنابراین پیشفروش سکه ماهیت «خرید ساده» ندارد و به «رقابت قیمتی» تبدیل میشود. این فرایند میتواند ریسک زیان و «دام روانی» برای خریداران ایجاد کند و نسبت به روشهای دیگر چندان مرسوم نیست. فرایند حراج طبق مراحل زیر اجرا میشود:
۱. اعلام بازه قیمتی: بانک مرکزی یک «کریدور قیمتی» (بازه مجاز کف و سقف) برای هر نوع سکه اعلام میکند.
۲. ثبت قیمت پیشنهادی: متقاضیان در بازه زمانی مقرر، باید قیمت پیشنهادی خود را در سامانه ثبت کنند.
۳. اولویتبندی: فرآیند تخصیص سکه، صرفا بر اساس «اولویت قیمتی» انجام میشود. پیشنهادهایی که قیمت بالاتری دارند، در اولویت تخصیص قرار میگیرند.
۴. قیمت نهایی: قیمت نهایی معاملات در محدودهای مشخص (بر اساس قیمتهای پیشنهادی موفق) تعیین میشود.
لازم به ذکر است که در این روش، «زمان ثبت سفارش» (اینکه فرد در ساعت اولیه یا دقایق پایانی سفارش را ثبت کند) هیچ تاثیری در اولویت تخصیص ندارد. این یک رقابت تمامعیار بر سر قیمت پیشنهادی بالاتر است.
شرایط لازم برای متقاضیان
در هر حراج شرایط لازم برای طرح پیشفروش سکه در مرکز مبادله تنظیم میشود. در آخرین حراج نیز بانک مرکزی برای جلوگیری از سفتهبازی و تمرکز خرید در دست افراد خاص، مجموعهای از الزامات و محدودیتها را برای طرح پیش فروش سکه در مرکز مبادله وضع کرده است که به شرح زیر هستند:
- متقاضی باید شخص حقیقی باشد (اشخاص حقوقی مجاز نیستند).
- تابعیت ایرانی الزامی است.
- حداقل سن مجاز برای شرکت در طرح، ۱۸ سال تمام شمسی است.
- هر فرد با کد ملی خود، در مجموع تمام مراحل، مجاز به خرید حداکثر ۱۵ قطعه سکه است. این سقف به تفکیک شامل حداکثر ۳ قطعه سکه تمام، ۵ قطعه نیم سکه و ۷ قطعه ربع سکه است.
تاریخ شرکت و مراحل پیشفروش سکه در مرکز مبادله ۱۴۰۴
بانک مرکزی برنامه خود را برای تداوم عرضه سکه در سال ۱۴۰۴ تنظیم کرده و تاریخهای مشخصی را برای اجرا اعلام کرده است. جزئیات مراحلی که تاکنون در سال ۱۴۰۴ برگزار شده به این شرح است:
مرحله چهارم پیشفروش: مرحله چهارم پیشفروش در روز دوشنبه ۱۷ شهریور ۱۴۰۴ با روش «قیمت قطعی و ثابت» برگزار شد که موعد تحویل آن ۳۰ آذر ۱۴۰۴ تعیین گردید.
مرحله پنجم پیشفروش: مرحله پنجم در روز سهشنبه ۱۵ مهر ۱۴۰۴ و با روش «حراج» (بر اساس اولویت قیمتی) انجام گرفت که موعد تحویل آن ۳۰ دی ۱۴۰۴ بود. در این مرحله، متقاضیان فرصت داشتند از ساعت ۰۸:۰۰ صبح تا ۱۶:۰۰ همان روز، قیمت پیشنهادی خود را ثبت کنند.
مرکز مبادله همچنین انجام دو مرحله پیشفروش دیگر را تا پایان سال ۱۴۰۴ با سررسیدهای ۳۰ بهمن و ۲۸ اسفند خبر داده است، که نشاندهنده تداوم این سیاست است.
نحوه ثبتنام برای پیش فروش سکه در مرکز مبادله
تمامی فرایندهای ثبتنام، احراز هویت و ثبت سفارش، منحصرا از طریق سامانه رسمی مرکز مبادله ارز و طلای ایران به نشانی market.ice.ir انجام میشود.
متقاضیان ابتدا باید در این سامانه ثبتنام کنند. فرایند ثبتنام شامل احراز هویت آنلاین از طریق سازمان ثبت احوال است. این فرایند آنلاین، یک بار انجام میشود و هزینه آن برابر با ۲۹ هزار و ۵۰۰ تومان است. مراحل آن شامل وارد کردن شماره تماس به نام متقاضی، انتخاب رمز عبور و بارگذاری ویدئوی سلفی برای تطبیق چهره است.
لازم به ذکر است افرادی که قبلا در حراجهای شمش یا دورههای پیشین پیشفروش سکه ثبتنام و احراز هویت کردهاند، نیازی به ثبتنام یا پرداخت هزینه مجدد ندارند.
هزینههای خرید سکه در مرکز مبادله
متقاضی باید معادل ۱۰۰ درصد ارزش ریالی سفارش خود را (بر اساس قیمت قطعی، یا سقف قیمت پیشنهادی در روش حراج) به علاوه کارمزد، در کیف پول الکترونیکی خود در سامانه تامین کند. این مبلغ از طریق درگاه پرداخت اینترنتی واریز و تا پایان جلسه پیشفروش مسدود میماند. واریز وجه باید حتما با کارت بانکی به نام شخص متقاضی (صاحب کد ملی) انجام شود. استفاده از کارتهای هدیه یا کارتهای اعتباری برای واریز وجه مجاز نیست.
کارمزد پیشخرید معادل یک در هزار (۰.۱ درصد) ارزش کل سفارش تعیین شده است. در صورت موفقیتآمیز نبودن معامله (مانند عدم تخصیص در حراج)، کل وجه مسدود شده بلافاصله به کیف پول الکترونیکی متقاضی بازگردانده میشود. همچنین، وجوه باقیمانده در کیف پول برای تسویه نهایی، حداکثر ظرف یک هفته کاری پس از جلسه پیشفروش، به شماره شبای بانکی که به نام متقاضی در سامانه تعریف شده است، بازگردانده خواهد شد.
تحویل فیزیکی سکه پس از خرید
تحویل سکهها تنها از طریق شعب منتخب بانک ملی ایران که در زمان ثبت سفارش انتخاب شده، انجام میشود و از روز سررسید آغاز و تا ۲۱ روز کاری ادامه مییابد. در ادامه هزینههای تحویل سکه شرح داده میشود:
هزینه تحویل: خریدار هنگام دریافت سکه، مبلغ ۳۰ هزار تومان به ازای هر قطعه پرداخت میکند.
جریمه انبارداری: تا ۷ روز کاری پس از سررسید، تحویل سکه بدون جریمه است و از روز هشتم، روزانه ۵۰ هزار تومان به ازای هر سکه محاسبه میشود.
انصراف و فسخ معامله: عدم مراجعه خریدار تا پایان مهلت ۲۱ روز کاری، به معنای «انصراف و فسخ معامله» تلقی میشود. در این صورت، وجه پرداختی فرد پس از کسر کامل کارمزد معامله و تمام هزینههای عملیاتی و انبارداری محاسبه شده، به حساب کاربری او بازگردانده خواهد شد.
جنبههای مثبت پیش فروش سکه در مرکز مبادله
مهمترین مزیتهای این شیوه به شرح زیر هستند:
خرید امن: خرید سکه از مرکز مبادله، ریسک تقلب یا سکههای غیربانکی را حذف میکند.
شفافیت: حذف واسطهها و قیمتگذاری رسمی، روند معامله را کاملا شفاف میکند.
کارمزد پایین: کارمزد ۰.۱ درصدی، هزینه معامله را بهطور قابل توجهی کاهش میدهد.
بازگشت وجه سریع: در صورت عدم موفقیت در تخصیص، وجه پرداختی را سریع بازمیگرداند.
امکان خرید ارزانتر از بازار: در پیشفروش، فرصت خرید سکه با قیمتی پایینتر از بازار را فراهم میکند.
ریسکهای پیش فروش سکه در مرکز مبادله
ریسکهای این شیوه خرید سکه به شرح زیر است:
ریسک قیمتگذاری: در حراج هیچ تضمینی برای خرید ارزان وجود ندارد و رقابت میتواند قیمت نهایی را بالا ببرد.
ریسک نقدشوندگی: سرمایه تا زمان تحویل قفل شده و غیرقابل نقد است.
ویژگی سکه تحویلی: سکههای ضرب ۱۳۸۶ و بدون بستهبندی وکیوم هستند و ممکن است با ترجیح بازار فوری سازگار نباشند.
هزینههای جانبی: هزینه تحویل اندک است، اما جریمه انبارداری روزانه برای دریافت دیرهنگام، سود احتمالی را کاهش میدهد.
جمعبندی
پیشفروش سکه مرکز مبادله برای سرمایهگذاران بلندمدت که اصالت کالا و حذف ریسک تقلب برایشان اهمیت دارد، مفید است و عدم نقدشوندگی سرمایه را میپذیرند. اما برای سرمایهگذاران کوتاهمدت یا ناآشنا، این طرح پرریسک است و موفقیت آن نیازمند درک کامل ساختار اجرایی و تطبیق با استراتژی سرمایهگذاری است.
