دامپینگ چیست؟ بررسی انواع و روش‌های مقابله با آن
دامپینگ به فروش یک کالا در بازار خارجی با قیمتی کمتر از قیمت فروش آن در بازار داخلی کشور صادرکننده اطلاق می‌شود. این قیمت‌گذاری همچنین می‌تواند کمتر از هزینه تمام‌شده تولید کالا باشد. در واقع، یک شرکت یا کشور محصولات خود را با قیمت بسیار پایین به بازارهای دیگر عرضه می‌کند تا رقبا را از میدان خارج کند. این عمل به عنوان نوعی تبعیض قیمتی شناخته می‌شود و به صورت عمدی برای کسب مزیت رقابتی به کار می‌رود. این کار باعث می‌شود مصرف‌کنندگان به دلیل قیمت پایین‌تر، کالای وارداتی را به کالای داخلی ترجیح دهند. چین به عنوان نمونه‌ای بارز کشوری شناخته می‌شود که با عرضه گسترده محصولات با قیمت پایین، بازارهای بسیاری از کشورها را در اختیار گرفته است.
در این مقاله به آموزش دامپینگ، انواع، انگیزه‌ها، مزایا و معایب و همچنین روش‌های مقابله با آن پرداخته شده است.
انواع دامپینگ
دامپینگ بر اساس اهداف و مدت زمان اجرا به انواع مختلفی تقسیم می‌شود. سه نوع اصلی آن در ادامه شرح داده شده است.
دامپینگ مستمر یا دائمی (Persistent Dumping): این نوع دامپینگ به صورت منظم و پیوسته اتفاق می‌افتد. در این حالت، یک شرکت یا انحصارگر داخلی، کالای خود را به طور دائم با قیمتی کمتر در بازارهای خارجی به فروش می‌رساند تا سود خود را به حداکثر برساند. این استراتژی معمولا زمانی به کار می‌رود که بازار داخلی انحصاری است و می‌توان کالا را با قیمت بالا فروخت، اما در بازار خارجی رقابت شدید است. هدف اصلی این نوع دامپینگ، تسخیر پایدار بازارهای خارجی و حذف بلندمدت رقبا است.
دامپینگ مخرب یا غارتگر (Predatory Dumping): این نوع دامپینگ یک استراتژی تهاجمی و کوتاه‌مدت است. شرکت صادرکننده به طور موقت کالاهای خود را با قیمت بسیار پایین، حتی کمتر از هزینه تولید، در بازار خارجی عرضه می‌کند. هدف اصلی، از بین بردن صنعت داخلی کشور واردکننده و بیرون راندن رقبا از بازار است. پس از حذف رقبا و به دست آوردن قدرت انحصاری، شرکت قیمت‌ها را به شدت افزایش میدهد تا سود بالایی کسب کند.
دامپینگ تصادفی یا موقت (Sporadic/Accidental Dumping): این نوع دامپینگ زمانی رخ میدهد که یک شرکت با مازاد تولید پیش‌بینی‌نشده مواجه می‌شود. برای جلوگیری از کاهش قیمت‌ها در بازار داخلی، شرکت این موجودی اضافی را به صورت اتفاقی و موقت با قیمتی کمتر به بازارهای خارجی صادر می‌کند. پس از فروش مازاد تولید، این نوع دامپینگ متوقف می‌شود. این پدیده گاهی به صورت فصلی نیز روی میدهد. برای مثال، فروشندگان پوشاک، باقی‌مانده اجناس خود را در پایان فصل به کشورهای دیگر صادر می‌کنند.
انگیزه‌ها و اهداف دامپینگ
شرکت‌ها و دولت‌ها به دلایل مختلفی از استراتژی دامپینگ استفاده می‌کنند. یکی از اهداف اصلی، تسخیر بازارهای خارجی و افزایش سهم بازار است. با عرضه کالا به قیمت پایین، شرکت‌ها می‌توانند رقبا را از بازار حذف کنند و به تسلط بر بازار برسند. هدف دیگر، کاهش موجودی مازاد تولید است. زمانی که شرکتی با تولید بیش از نیاز بازار داخلی خود مواجه می‌شود، برای جلوگیری از انباشت کالا، محصولات اضافی را با قیمت کمتر به بازارهای خارجی می‌فرستد.
افزایش سود در بلندمدت نیز یکی دیگر از انگیزه‌های مهم است. هرچند دامپینگ در کوتاه‌مدت ممکن است زیان‌آور باشد، اما پس از حذف رقبا، شرکت صادرکننده می‌تواند قیمت‌ها را افزایش دهد و سود قابل توجهی به دست آورد. گاهی نیز دامپینگ با هدف افزایش اشتغال و درآمدزایی در کشور صادرکننده انجام می‌شود. در برخی موارد، کمک‌های دولتی و یارانه‌ها به شرکت‌ها این امکان را میدهد که محصولات خود را با قیمت پایین‌تری در بازارهای جهانی به فروش برسانند و خسارت‌های اولیه را جبران کنند.
دامپینگ اقتصادی چیست؟
دامپینگ اقتصادی یا Economic Dumping وضعیتی است که در آن سیاست‌های تجاری یک کشور یا شرکت به شکلی تنظیم می‌شود که نه‌تنها قیمت کالا کاهش یابد، بلکه آثار گسترده‌ای بر اقتصاد طرف مقابل بگذارد. این موضوع در تجارت بین‌الملل تحت عنوان دامپینگ در تجارت یا دامپینگ در تجارت بین‌المللی مطرح می‌شود. در برخی موارد نیز دولت‌ها با سیاست‌های ارزی به شکل غیرمستقیم دامپینگ ارزی ایجاد می‌کنند تا صادراتشان رقابتی‌تر شود.
مزایای دامپینگ
از منظر کشور صادرکننده، مزیت اصلی دامپینگ توانایی نفوذ در بازارهای جدید و افزایش سهم بازار است. این اقدام به شرکت‌ها امکان میدهد تا موجودی انباشته شده خود را که ممکن است هدر برود، به فروش برسانند و درآمد کسب کنند. این امر می‌تواند به ایجاد مشاغل بیشتر و بهبود استاندارد زندگی در کشور صادرکننده منجر شود. برای کشور واردکننده، مزیت اصلی در کوتاه‌مدت است. طی فرایند دامپینگ، مصرف‌کنندگان از قیمت‌های پایین‌تر بهره‌مند می‌شوند و در هزینه‌های خود صرفه‌جویی می‌کنند. همچنین، دامپینگ می‌تواند صنایع داخلی را مجبور به افزایش رقابت، نوآوری و بهبود کیفیت برای مقابله با رقیب خارجی کند که این موضوع نیز در نهایت به نفع مصرف‌کننده تمام می‌شود.
معایب دامپینگ
بزرگ‌ترین چالش دامپینگ، آسیب جدی به تولیدکنندگان داخلی در کشور واردکننده است. تولیدکنندگان محلی که توان رقابت با قیمت‌های بسیار پایین را ندارند، ممکن است از دور تجارت خارج شوند که این امر به افزایش بیکاری و تضعیف صنایع ملی منجر می‌شود. این پدیده به ویژه زمانی خطرناک است که به صنایع حیاتی برای رفاه و امنیت ملی آسیب برساند. از سوی دیگر، دامپینگ برای کشور صادرکننده نیز می‌تواند پرهزینه باشد، به خصوص اگر دولت برای جبران زیان تولیدکنندگان، یارانه‌های سنگین پرداخت کند. این یارانه‌ها در بلندمدت پایدار نیستند و می‌توانند بدهی کشور صادرکننده را افزایش دهند. در نهایت، دامپینگ به تخریب رقابت سالم و ایجاد انحصار در بازار منجر می‌شود و پس از حذف رقبا، قیمت‌ها افزایش می‌یابد.
روش‌های مقابله با دامپینگ
کشورها و سازمان‌های بین‌المللی برای مقابله با اثرات مخرب دامپینگ، ابزارها و سیاست‌های مختلفی را به کار می‌گیرند. یکی از رایج‌ترین روش‌ها، اعمال تعرفه‌های ضد دامپینگ (Anti-Dumping Duties) است. این تعرفه‌ها، عوارض گمرکی سنگینی هستند که دولت کشور واردکننده بر کالاهای دامپینگ‌شده وضع می‌کند تا قیمت آن‌ها را به سطح منصفانه بازگرداند و از تولیدکنندگان داخلی محافظت کند. سازمان تجارت جهانی (WTO) نیز قوانینی برای مقابله با دامپینگ دارد. اگرچه دامپینگ طبق قوانین این سازمان غیرقانونی نیست، اما اگر کشوری بتواند ثابت کند که این عمل باعث آسیب جدی به صنایع داخلی‌اش شده است، می‌تواند اقدامات تلافی‌جویانه انجام دهد. کشورها می‌توانند شکایات خود را به نهاد حل اختلاف سازمان تجارت جهانی ارجاع دهند. روش دیگر، حمایت دولت از تولیدکنندگان داخلی است. دولت‌ها می‌توانند با ارائه یارانه‌ها، معافیت‌های مالیاتی و رفع قوانین محدودکننده، هزینه تولید داخلی را کاهش دهند تا قدرت رقابت آن‌ها افزایش یابد. مذاکرات دوجانبه یا چندجانبه و توافق‌نامه‌های تجاری نیز می‌توانند به عنوان راه‌حلی صلح‌آمیز برای حل اختلافات ناشی از دامپینگ به کار روند.
جمع‌بندی
دامپینگ یک استراتژی تجاری پیچیده است که با فروش کالا به قیمتی کمتر از ارزش واقعی در بازارهای خارجی، به دنبال حذف رقبا و تسخیر بازار است. این پدیده هرچند در کوتاه‌مدت می‌تواند برای مصرف‌کنندگان کشور واردکننده و شرکت‌های صادرکننده مزایایی به همراه داشته باشد، اما در بلندمدت با از بین بردن رقابت سالم، به صنایع داخلی آسیب جدی وارد می‌کند و تعادل بازارهای جهانی را به خطر می‌اندازد. به همین دلیل، اکثر کشورها با استفاده از ابزارهایی مانند تعرفه‌های ضد دامپینگ و مقررات سازمان تجارت جهانی، تلاش می‌کنند تا از صنایع داخلی خود در برابر این رویه ناعادلانه محافظت کنند. درک صحیح این پدیده و پیامدهای آن برای سیاست‌گذاران و فعالان اقتصادی در عرصه تجارت بین‌الملل امری ضروری است.
