اندیکاتور فراکتال چیست؟ بررسی انواع و استراتژی معاملاتی با آن

اندیکاتورها در تحلیل تکنیکال انواع مختلفی دارند و در شناسایی روند بازار، سیگنال‌های خرید و فروش و همچنین تشخیص نقاط بازگشت و تغییرات جهت روند قیمت کاربرد دارند. اندیکاتور فراکتال (Fractal Indicator) یک ابزار مهم در تحلیل تکنیکال است که برای شناسایی الگوهای تکرار شونده در نوسانات قیمت و آشفتگی بازار کاربرد دارد. درواقع اندیکاتور فراکتال‌ بر اساس الگوی بازگشتی که از مجموعه‌ پنج کندل قیمتی متوالی تشکیل می‌شوند طراحی شده است و به معامله‌گران کمک می‌کند تا نقاط بازگشتی احتمالی و تغییرات جهت در روند قیمت را تشخیص دهند. در این مقاله به معرفی اندیکاتور فراکتال، انواع، کاربردها، استراتژی‌های معاملاتی و مزایا و معایب آن پرداخته شده است.

آشنایی با اندیکاتور فراکتال

اندیکاتور فراکتال (Fractal Indicator) یک ابزار مهم در تحلیل تکنیکال است که برای شناسایی الگوهای تکرار شونده در نوسانات قیمت و آشفتگی بازار طراحی شده است. این اندیکاتور را اولین بار بیل ویلیامز در کتاب آشوب تجارت معرفی کرد. اندیکاتور فراکتال به معامله‌گران کمک می‌کند تا نقاط بازگشتی احتمالی و تغییر جهت روند قیمت را تشخیص دهند. درواقع این اندیکاتور بر اساس الگوی بازگشتی که از مجموعه‌ پنج کندل قیمتی متوالی تشکیل می‌شوند طراحی شده است. نحوه قرارگیری این پنج کندل به گونه‌ای است که کندل سوم در بالاترین بالا یا پایین‌ترین پایین نقطه نسبت به دو کندل قبل و دو کندل بعد از خود قرار دارد. این الگوها به شکل یک فلش یا پیکان در بالا یا پایین کندل سوم بر روی نمودار مشخص می‌شوند. اندیکاتور فراکتال الگوهای تکرارشونده حرکت قیمت را در تایم‌فریم‌های مختلف مانند ساعتی، روزانه، هفتگی و سایر بازه‌‌‌ها شناسایی می‌کند. به این ترتیب سرمایه‌گذاران با استفاده از این اندیکاتور می‌توانند در صورت وجود فرصت سودآور، از آن بهره‌مند شوند. تصویر زیر این اندیکاتور را در نمودار ایران‌خودرو نشان می‌دهد.

اندیکاتور فراکتال به‌صورت فلش‌هایی روی نمودار ظاهر می‌شود که محل تغییرات احتمالی روند را نشان می‌دهد. در فراکتال نزولی، یک فلش رو به پایین بالای کندل میانی دیده می‌شود که نمایانگر یک قله در بین همان پنج کندل است و شکل کلی آن مانند U وارونه است. در مقابل، فراکتال صعودی با فلش رو به بالا زیر کندل سوم مشخص می‌شود و یک کف را در بین همان پنج کندل نشان می‌دهد که شکل ظاهری آن شبیه U معمولی است. در ادامه به آموزش اندیکاتور فراکتال صعودی و نزولی پرداخته می‌شود.

اندیکاتور فراکتال صعودی

طبق اندیکاتور فراکتال صعودی (Bullish Fractal) کندل سوم نسبت به چهار کندل دیگر دارای کف قیمتی پایین‌تری است. همچنین دو کندل اول نزولی هستند و دو کندل بعدی آن نیز به شکل صعودی دیده می‌شوند. در این نوع اندیکاتور فراکتال یک فلش رو به پایین در زیر کندل سوم رسم می‌شود. این الگو به معنای تغییر جهت بازار از نزولی به صعودی است و ممکن است نشان‌دهنده‌ی شروع یک‌ روند صعودی در بازار باشد. درواقع اگر تحلیلگر به دنبال یافتن روند صعودی در بازار است باید در این الگوی کندلی به دنبال فلش رو به پایین باشد. تصویر زیر الگوی پنج کندلی اندیکاتور فراکتال صعودی را نشان می‌دهد.

در این اندیکاتور لازم است که کندل سوم در کف پایین‌تری نسبت به چهار کندل دیگر داشته باشد. فرمول اندیکاتور صعودی مطابق تصویر زیر است و اندازه کندل‌ها را نسبت به کندل سوم نشان می‌دهد.

اندیکاتور فراکتال نزولی

در فراکتال نزولی شمع سوم بالاتر از شمع قبلی و بعدی قرار دارد و دو کندل ابتدایی صعودی هستند و دو کندل پایانی نیز به شکل نزولی دیده می‌شوند. این الگو به معنای تغییر جهت از صعودی به نزولی است و ممکن است به عنوان آغاز یک‌ روند نزولی در بازار در نظر گرفته شود. در تصویر زیر الگوی پنج کندلی در اندیکاتور فراکتال نزولی قابل مشاهده است.

در این اندیکاتور کندل سوم در سقف بالاتری نسبت به چهار کندل دیگر قرار دارد. فرمول اندیکاتور نزولی مطابق تصویر زیر است و اندازه کندل‌ها را نسبت به کندل سوم نشان می‌دهد.

کاربرد اندیکاتور فراکتال در معاملات

اندیکاتور فراکتال ابزاری در تحلیل تکنیکال برای شناسایی الگوهای تکرارشونده در نوسانات قیمت و آشفتگی بازار طراحی شده است. استفاده از این اندیکاتور در شناسایی نقاط احتمالی بازگشت و تغییر روند، نقاط مناسب برای ورود و خروج به معامله و ترکیب با سایر اندیکاتورها برای استفاده در معاملات کاربرد دارد که در ادامه هر یک شرح داده می‌شود.

شناسایی نقاط برگشتی و تغییر روند: یکی از مهم‌ترین کاربردهای اندیکاتور فراکتال، تشخیص نقاطی است که احتمال دارند روند قیمت در آن‌ها برگشت داشته باشد. این به تحلیلگران کمک می‌کند تا روندهای صعودی و نزولی را از یکدیگر تفکیک کنند و در صورت وجود احتمال تغییر روند از آن اطلاع کسب کنند.

ترکیب با سایر اندیکاتورها در معاملات: از آنجایی که اندیکاتور فراکتال به تنهایی ممکن است اطلاعات جامع یا کاملا دقیقی ارائه ندهد، کاربرد موثر و رایج آن در ترکیب با سایر ابزارها و اندیکاتورهای تحلیل تکنیکال است. به طور مثال ترکیب با اندیکاتورهایی مانند الیگیتور (Alligator) و RSI از استراتژی‌های ترکیبی متداول و موثر برای افزایش دقت تحلیل و تصمیم‌گیری معاملاتی با این اندیکاتور هستند.

شناسایی نقاط ورود و خروج به معامله: اندیکاتور فراکتال با شناسایی سقف‌ها و کف‌ها در نمودار، نقاط احتمالی برگشت روند قیمت را مشخص می‌کند. معامله‌گران معمولا پس از تشکیل فراکتال صعودی، در صورت شکست قیمت بالای سقف کندل میانی اقدام به خرید می‌کنند و پس از تشکیل فراکتال نزولی، در صورت شکست قیمت پایین کف کندل میانی وارد معاملات فروش می‌شوند.

لازم به ذکر است که برای استفاده از این اندیکاتور به منظور هر یک از کاربردهای ذکر شده باید از آن در ترکیب با سایر اندیکاتورها یا ابزارهای تحلیل تکنیکال استفاده شود تا از احتمال بروز خطا در معاملات جلوگیری شود.

استراتژی معاملاتی اندیکاتور فراکتال با اندیکاتور RSI

اندیکاتور فراکتال یکی از ابزارهایی است که توصیه می‌شود به تنهایی برای تصمیم‌گیری‌های معاملاتی استفاده نشود. یکی از این ترکیب‌های مفید، استفاده از اندیکاتور فراکتال در کنار اندیکاتور شاخص قدرت نسبی یا RSI است. استراتژی معاملاتی بر پایه ترکیب اندیکاتور فراکتال و RSI به معامله‌گرها کمک می‌کند تا سیگنال‌های صادر شده توسط فراکتال را تایید کنند.

• سیگنال صعودی

در شرایطی که اندیکاتور فراکتال یک سیگنال صعودی نشان می‌دهد، معامله‌گر باید به اندیکاتور RSI نیز توجه کند. اگر RSI در وضعیت اشباع فروش یعنی در سطح 30 یا پایین‌تر از آن قرار داشته باشد، این وضعیت می‌تواند به عنوان تاییدی برای شروع یا ادامه روند صعودی در نظر گرفته شود و محل مناسبی برای معاملات خرید است. تصویر زیر سیگنال خرید با استفاده از این دو اندیکاتور را در نمودار فارس نشان می‌دهد.

• سیگنال نزولی

اگر اندیکاتور فراکتال سیگنال نزولی ارائه دهد و RSI در وضعیت اشباع خرید باشد یعنی بالاتر از 70 را نشان دهد، این ترکیب به عنوان نشانه‌ای برای تغییر روند قیمت از صعودی به نزولی در نظر گرفته می‌شود. به این ترتیب سیگنال نزولی تایید می‌شود و این نقطه مناسبی برای معاملات فروش به حساب می‌آید. تصویر زیر نمایانگر سیگنال فروش با استفاده از این دو اندیکاتور در نمودار فارس است.

استراتژی معاملاتی اندیکاتور فراکتال با اندیکاتور تمساح

یکی از استراتژی‌های معاملاتی رایج و موثر، استفاده از اندیکاتور فراکتال در کنار اندیکاتور الیگیتور (تمساح) است. هر دوی این اندیکاتورها توسط بیل ویلیامز ابداع شده‌اند. به طور معمول اندیکاتور الیگیتور از سه میانگین متحرک ساده با دوره‌های ۱۳، ۸ و ۵ روزه تشکیل شده است که به ترتیب نمایانگر فک، دندان و لب‌های تمساح هستند. این اندیکاتور وضعیت بازار (روندی یا خنثی) را نشان می‌دهد. زمانی که خطوط الیگیتور به صورت مسطح و نزدیک به هم قرار دارند، نشان‌دهنده بازار خنثی یا به اصطلاح خواب تمساح است. همچنین عبور این خطوط از یکدیگر می‌تواند نشانه‌ای از آغاز روند باشد. استراتژی معاملاتی ترکیب اندیکاتور فراکتال و تمساح به شرح زیر است.

سیگنال خرید: ابتدا لازم است که تحلیلگر یا معامله‌گر یک فراکتال صعودی را بر روی نمودار شناسایی کند. فراکتال صعودی با یک فلش رو به پایین در زیر کندل سوم مشخص می‌شود. برای تایید سیگنال خرید، کندل سوم مربوط به فراکتال صعودی باید بالاتر از خط قرمز رنگ (دندان تمساح) اندیکاتور الیگیتور قرار گرفته باشد. برای اطمینان بیشتر لازم است که پس از شکل‌گیری فراکتال صعودی و تایید شرط بالا، پنج کندل بعدی بررسی شود. در این پنج کندل هیچ یک نباید به مقدار پایین‌تری از کندل فراکتال صعودی نفوذ کرده باشند و همچنین هیچ یک از سه خط اندیکاتور الیگیتور نباید در این مدت یکدیگر را قطع کرده باشند.

سیگنال فروش: ابتدا باید یک فراکتال نزولی بر روی نمودار شناسایی شود. فراکتال نزولی با یک فلش رو به بالا در بالای کندل سوم مشخص می‌شود. برای تایید سیگنال فروش، کندل مربوط به فراکتال نزولی باید پایین‌تر از خط قرمز رنگ (دندان تمساح) اندیکاتور الیگیتور قرار گرفته باشد. همچنین برای تایید این سیگنال بهتر است که پنج کندل بعدی نیز بررسی شوند. در این پنج کندل بعدی، هیچ یک نباید به مقدار بالاتر از کندل فراکتال نزولی نفوذ کرده باشند و همچنین هیچ یک از سه خط اندیکاتور الیگیتور نباید در این مدت یکدیگر را قطع کرده باشند.

لازم به ذکر است که در این استراتژی ترکیبی، یکی از روش‌های رایج برای تعیین حد ضرر، قرار دادن آن در نقطه‌ای است که خطوط اندیکاتور الیگیتور یکدیگر را قطع می‌کنند، به ویژه زمانی که خط سبز رنگ توسط خط قرمز قطع می‌شود. این قطع شدن می‌تواند نشان‌دهنده پایان روند فعلی و شروع روند مخالف باشد.

استراتژی معاملاتی اندیکاتور فراکتال در ترکیب با سطوح اصلاح فیبوناچی

سطوح فیبوناچی نسبت‌های عددی از دنباله فیبوناچی هستند که به صورت خطوط افقی روی نمودار قیمت رسم می‌شوند. این سطوح که شامل 23.6، 38.2، 50، 61.8 و 78.6 درصد می‌شوند در شناسایی نقاط بازگشتی احتمالی و تغییرات روند نقش مهمی دارند. مراحل استراتژی معاملاتی ترکیب فراکتال و فیبوناچی به شرح زیر است:

1. تشخیص روند بازار: ابتدا لازم است که با استفاده از اندیکاتور فراکتال روند کلی بازار (صعودی یا نزولی) شناسایی شود.
2. رسم سطوح فیبوناچی: لازم است که با استفاده از ابزار فیبوناچی، سطوح اصلاحی روی نمودار رسم شوند. یک روش برای این کار، رسم خط فیبوناچی از نقطه آخرین اندیکاتور فراکتال تا نقطه اولین اندیکاتور فراکتال در جهت روند بازار است.
3. انتظار برای رسیدن قیمت به سطوح فیبوناچی: معامله‌گر باید منتظر باشد تا قیمت به یکی از سطوح مهم فیبوناچی نزدیک شود یا به آن برخورد کند. این سطوح در یک روند صعودی به عنوان حمایت و در یک روند نزولی به عنوان مقاومت عمل می‌کنند.
4. تأیید سیگنال با فراکتال: زمانی که قیمت به یک سطح مهم فیبوناچی می‌رسد، افراد باید به دنبال شکل‌گیری یک الگوی فراکتال تایید کننده باشند. اگر قیمت در حال اصلاح روند نزولی باشد و به یک سطح حمایت فیبوناچی برخورد کند. در این صورت اگر همزمان یک فراکتال صعودی (با فلش رو به پایین زیر کندل) در نزدیکی آن سطح شکل بگیرد، این اتفاق به عنوان تاییدی بر ادامه روند صعودی و یک سیگنال خرید در نظر گرفته می‌شود. بعضی از معامله‌گران تنها زمانی معامله می‌کنند که یک بازگشت فراکتال در نزدیکی سطح اصلاحی 61.8 درصد رخ دهد. همچنین در صورتی که قیمت در حال پولبک صعودی باشد و به یک سطح مقاومت فیبوناچی برخورد کند، در این صورت اگر همزمان یک فراکتال نزولی در نزدیکی آن سطح شکل بگیرد این مسئله به عنوان سیگنال فروش در نظر گرفته می‌شود.

مزایا و معایب اندیکاتور فراکتال

اندیکاتور فراکتال مانند هر ابزار تحلیل تکنیکال دیگری دارای مزایا و هم معایبی است که معامله‌گران باید از آن‌ها آگاه باشند تا بتوانند به بهترین شکل از آن استفاده کنند. مزایای این اندیکاتور به شرح زیر هستند:

• این اندیکاتور به معامله‌گران و تحلیلگران در تشخیص نقاط مهم بازگشت احتمالی در بازار و تغییرات روند قیمتی کمک می‌کند.
• اندیکاتور فراکتال امکان شناسایی نقاط مناسب برای ورود و خروج به معاملات را برای معامله‌گر فراهم می‌کند.
• اندیکاتور فراکتال‌ به راحتی و بدون پیچیدگی خاصی بر روی نمودارهای قیمتی قابل شناسایی هستند.

در کنار مزایا، اندیکاتور فراکتال معایبی نیز دارد که محدودیت‌های آن را نشان می‌دهد و در ادامه شرح داده می‌شود:

• اندیکاتور فراکتال به تنهایی اطلاعات کافی برای تصمیم‌گیری جامع در مورد خرید یا فروش ارائه نمی‌دهد و برای افزایش دقت سیگنال‌ها، نیازمند ترکیب با سایر ابزارها و اندیکاتورهای تحلیل تکنیکال است.
• این اندیکاتور ممکن است سیگنال‌های اشتباه یا برخلاف جهت واقعی روند بازار صادر کند. تکرار زیاد الگوهای فراکتال در روند عادی قیمت نیز می‌تواند منجر به سیگنال‌های نادرست شود.
• دقت اندیکاتور فراکتال در بازارهایی با نوسان قیمتی بالا نسبت به بازارهای با نوسان کمتر، کاهش می‌یابد.
• اندیکاتور فراکتال در دسته اندیکاتورهای تاخیری (lagging) قرار می‌گیرد. تحلیلگران برای تایید نهایی الگوی کندلی با اندیکاتور فراکتال باید منتظر بسته شدن پنجمین کندل باشند. این مسئله سبب تاخیر در ارائه سیگنال است و نیاز به زمان برای ترسیم دارد.
• به دلیل تکرار زیاد الگوهای تکرار شونده پنج کندلی، در صورت ورود به معامله بر اساس اندیکاتور فراکتال ممکن است اندازه حد ضرر تعیین شده بسیار بزرگتر از پاداش مورد انتظار باشد که به سود کمتر در معاملات مکرر منجر می‌شود.

جمع‌بندی

اندیکاتور فراکتال (Fractal Indicator) یک ابزار مهم در تحلیل تکنیکال است که برای شناسایی الگوهای تکرار شونده در نوسانات قیمت و آشفتگی بازار طراحی شده است. این اندیکاتور اولین بار توسط بیل ویلیامز معرفی شد. فراکتال‌ها بر اساس الگوی بازگشتی که از مجموعه‌ پنج کندل قیمتی متوالی تشکیل می‌شوند، طراحی شده‌اند. بر اساس اینکه اندیکاتور صعودی یا نزولی باشد، کندل سوم در بالاترین یا پایین‌ترین سطح در بین دو کندل بعد و قبل خود قرار دارد. نمودار این اندیکاتور به شکل فلش یا پیکان در بالا یا پایین کندل سوم بر روی نمودار مشخص می‌شود. اندیکاتور فراکتال به معامله‌گران کمک می‌کند تا نقاط بازگشتی احتمالی و محل تغییر جهت در روند قیمت را شناسایی کنند. تحلیلگران و معامله‌گران با استفاده از این اندیکاتور می‌توانند نقاط مناسب برای ورود و خروج به معامله را شناسایی کنند. البته لازم به ذکر است که استفاده از اندیکاتور فراکتال به تنهایی توصیه نمی‌شود و برای کاهش خطا در معاملات و افزایش دقت، لازم است که با دیگر ابزارهای تحلیل تکنیکال استفاده شود.