آشنایی با بورس ژاپن؛ سازوکار معاملات در بورس توکیو

بورس توکیو (Tokyo Stock Exchange) که به اختصار TSE نامیده می‌شود، بزرگترین بورس ژاپن است. این بورس در سال 1878 جهت معامله اوراق قرضه دولتی تاسیس شد. امروزه بیش از 2200 شرکت از جمله چندین شرکت خارجی بزرگ در این بورس پذیرش شده‌اند. این بورس، یکی از بزرگترین بورس‌های جهان است که در توکیو، ژاپن واقع شده است. در ادامه ضمن تعریف کامل‌تر این بورس، ساختار و سازوکار معاملات در آن تشریح شده است.

معرفی بورس ژاپن

ژاپن یک بازیگر مهم در بازار سهام بین‌المللی است و رشد اقتصادی را تقویت می‌کند. این بورس با بورس‌های بزرگی همچون بورس نیویورک و بازار بورس نزدک رقابت می‌کند. بورس اوراق بهادار توکیو یا TSE، بازاری برای معاملات سهام، مشتقات و سایر اوراق بهادار در ژاپن است. TSE که در سال 1878 تاسیس شد، بر اساس آمار و نمودارها در بورس توکیو تا مارس 2023 دارای ارزش بازار 743,877 میلیارد ین با 1,835 شرکت اصلی و 1,444 شرکت استاندارد در بورس بود. این بورس بزرگترین بورس اوراق بهادار ژاپن است که در پایتخت ژاپن یعنی شهر توکیو واقع شده است. بورس توکیو تحت مدیریت گروه بورس ژاپن فعالیت می‌کند.

TSE طیف متنوعی از شرکت‌ها را در بخش‌های مختلف مانند فناوری، مالی، تولیدی، خودرو و… پذیرش می‌کند. بر اساس اندازه، نقدینگی و پتانسیل رشد شرکت‌ها، بخش‌های مختلف بازار برای پذیرش شرکت‌ها وجود دارد. این بورس به دلیل جایگاه ژاپن به عنوان سومین اقتصاد بزرگ جهان از اهمیت جهانی برخوردار است. بورس ژاپن طیف گسترده‌ای از سرمایه‌گذاران داخلی و بین‌المللی از جمله سرمایه‌گذاران نهادی، تاجران، معامله‌گران خرد و سرمایه‌گذاران خارجی را جذب می‌کند.

تاریخچه بورس توکیو

بورس توکیو در سال 1878 تاسیس شد. این بورس در سال 1943 با یازده بورس اوراق بهادار دیگر ژاپن ادغام و یک بورس ژاپنی واحد را تشکیل داد. بعدها در اوت 1945، درست چند روز قبل از بمباران هیروشیما بسته شد. پس از اجرای قانون جدید بورس اوراق بهادار، TSE با نام فعلی خود در 16 مه 1949 مجددا بازگشایی شد. بین سال‌های 1983 تا 1990، بورس ژاپن تبدیل به بزرگترین بورس اوراق بهادار جهان شد و بیش از 60 درصد از ارزش بازار سهام جهانی را به خود اختصاص داد. با این حال، متعاقبا به دلیل افزایش شدید نرخ بهره توسط بانک مرکزی ژاپن، کنترل بازار املاک و مستغلات ژاپن، ارزش آن کاهش قابل توجهی داشت. در نهایت، TSE به عنوان چهارمین بورس بزرگ جهان بر اساس ارزش بازار سهام در بورس جهانی رتبه‌بندی شد.

آشنایی با شاخص بورس توکیو

شاخص بازار بورس ژاپن که با نام 225 Nikkei نیز شناخته می‌شود، یک شاخص وزنی است که از 225 شرکت سهامی عام برتر از صنایع مختلف تشکیل شده است. سهام شرکت‌های مشهوری مانند سونی، کانن و تویوتا موتور از جمله شرکت‌های مهم در شاخص بورس توکیو هستند. این شاخص به عنوان قدیمی‌ترین شاخص سهام در آسیا شناخته می‌شود. برخلاف بسیاری از شاخص‌های دیگر، معیار ارزش‌گذاری این نماگر به جای ارزش بازار بر اساس قیمت سهام و ارزش‌گذاری‌ها بر اساس ین ژاپن است.

نکته بسیار مهم این است که تحولات تاثیرگذار بر ایالات متحده، تاثیر مستقیمی بر شاخص Nikkei خواهد داشت که این ارتباط تا حد زیادی تحت تاثیر تجارت این دو کشور با یکدیگر است. شاخص بورس ژاپن نسبت به رویدادهای جهانی از جمله ناآرامی‌های سیاسی، اخبار اقتصادی و مالی، جنگ و همچنین بلایای طبیعی حساسیت بالایی نشان می‌دهد. شاخص‌های کلیدی اقتصادی مانند تغییرات نرخ بهره، نرخ‌های بیکاری، ارقام تولید ناخالص داخلی و سطح ایجاد شغل تاثیرات قابل‌توجهی بر این شاخص دارند، به ویژه زمانی که در ژاپن و ایالات متحده رخ می‌دهند.

ساختار بورس توکیو

در گذشته سهام شرکت‌ها در پنج بخش بورس توکیو پذیرش و معامله می‌شدند که بخش اول قدیمی‌ترین بخش است و عمدتا شرکت‌های بزرگ را پوشش می‌داد. در بخش دوم که در سال 1961 آغاز شد، عمدتا معاملات سهام شرکت‌های متوسط انجام می‌شد​​. بخش سوم و چهارم به شرکت‌های تازه تاسیس و روبه رشد تعلق داشت. بخش پنجم، در سال 2009 به طور مشترک با بورس لندن به عنوان بازار سرمایه‌گذاری جایگزین (Tokyo AIM) برای شرکت‌های کوچک تاسیس شد.

در آوریل 2022، بورس توکیو ساختار خود را به دلیل وضعیت نزولی بازار بورس ژاپن در مقایسه با بازارهای روبه رشد منطقه‌ای در آسیا تغییر داد. از 4 آوریل 2022، سه بخش جدید بورس توکیو معرفی شدند که این سه بخش شامل «بازار اصلی»، «بازار استاندارد» و «بازار رشد» بود. هدف این تجدید ساختار، افزایش کیفیت و ایجاد انگیزه‌های قوی‌تر برای شرکت‌های پذیرش‌شده برای رشد ارزش شرکتی آن‌ها بود. در ادامه به توضیح کوتاهی از هر یک از این بخش‌ها پرداخته شده است.

بازار اصلی: این بازار برای شرکت‌هایی با سرمایه و نقدینگی کافی طراحی شده است تا به عنوان ابزار سرمایه‌گذاری برای سرمایه‌گذاران نهادی عمل کند. تعامل سازنده با سرمایه‌گذاران تمرکز اصلی شرکت‌ها در این بخش است.

بازار استاندارد: این بازار برای شرکت‌هایی با سطح سرمایه و نقدینگی مناسب که در بازار آزاد معامله شوند، است. انتظار می‌رود، این شرکت‌ها سطح پایه‌ای از حاکمیت شرکتی را حفظ کنند و به دستیابی به رشد پایدار و بهبود ارزش شرکتی میان‌مدت تا بلندمدت پایبند باشند.

بازار رشد: این بازار شرکت‌های نوپا را هدف قرار می‌دهد که دارای سطح مشخصی از ارزش بازار هستند و پتانسیل رشد و توسعه بیشتر را دارند.

در واقع هدف بورس ژاپن از این بخش‌‌بندی، ارائه شفافیت بیشتر و طبقه‌بندی شرکت‌ها بر اساس ارزش بازار، شیوه‌های حاکمیت شرکتی، تعهد به رشد پایدار و سطح ریسک سرمایه‌گذاری است.

سازوکار معاملات در بورس ژاپن

معاملات در بورس توکیو همچون سایر بازارها سازوکار مشخص و استانداری دارد که در ادامه به آن پرداخته شده است:

زمان معاملات بورس توکیو

بورس توکیو (TSE) بر اساس برنامه‌ای که به دو جلسه معاملاتی اصلی تقسیم می‌شود، فعالیت می‌کند. جلسه صبح از ساعت 9 صبح آغاز و در ساعت 11:30 به پایان می‌رسد. پس از استراحت، جلسه بعد از ظهر از ساعت 12:30 آغاز و در ساعت 15:00 پایان می‌یابد. در طول این جلسات معاملاتی، سفارشات در بازه‌های زمانی مشخص پذیرفته می‌شوند. زمان پذیرش سفارش برای جلسه صبح از ساعت 8 صبح آغاز و تا ساعت 11:30 ادامه دارد. به همین ترتیب، برای جلسه بعد از ظهر، زمان پذیرش سفارش از ساعت 12:05 بعد از ظهر آغاز و تا ساعت 15:00 ادامه می‌یابد.
توجه به این نکته ضروری است که معاملات در بورس ژاپن در روزهای خاصی از جمله شنبه‌ها، یکشنبه‌ها، تعطیلات ملی و تاریخ‌های خاص مانند 1 ژانویه تا 3 ژانویه و 31 دسامبر انجام نمی‌شود.

انواع معاملات و واحدهای معاملاتی در بورس ژاپن

بورس ژاپن واحدهای معاملاتی سهام داخلی را بر اساس واحدهای مشخص شده در اساسنامه هر شرکت تعیین کرده است. در حال حاضر تعداد واحدهای معاملاتی سهام داخلی 100 سهم است. سه نوع معامله برای سهام داخلی وجود دارد که شامل معاملات عادی، معاملات نقدی و معاملات زمانی هستند که معاملات عادی رایج‌ترین و ساده‌ترین آن‌ها است. تسویه معاملات عادی در سومین روز کاری پس از تاریخ معامله (T+2) انجام می‌شود. از سوی دیگر، معاملات نقدی شامل تسویه در همان روز معامله است. معاملات زمانی مختص سهام تازه منتشر شده ناشی از افزایش سرمایه و تقسیم سهام است که از روز تقسیم سود تا دو روز قبل از انتشار سهام جدید انجام می‌شود. صرف‌نظر از تاریخ معامله، تسویه معاملات زمانی دو روز پس از آخرین روز معاملاتی انجام می‌شود.

انواع سفارشات در بورس توکیو

همچنین در بازار بورس ژاپن دو نوع اصلی سفارش؛ سفارشات بازار و سفارشات محدود وجود دارد که در ادامه تشریح می‌شود:

سفارشات بازار: این سفارش‌ها توسط سرمایه‌گذارانی انجام می‌شود که مایل به معامله اوراق بهادار با قیمت‌های موجود در بازار هستند. سفارش‌های بازار سرعت اجرا را بر قیمت اولویت می‌دهند و هدف آن تکمیل سریع تراکنش است.

سفارشات محدود: سفارشات محدود به سرمایه‌گذاران اجازه می‌دهد تا قیمت خاصی را که مایل به معامله اوراق بهادار با آن هستند، تعیین کنند. سرمایه‌گذاران حداکثر/حداقل قیمتی را تعیین می‌کنند که حاضرند هنگام معامله بپردازند یا بپذیرند. در سفارشات محدود کنترل بیشتری بر روی قیمت وجود دارد، اما انجام معاملات آن کمی زمان‌بر است.

شرکت‌های برتر پذیرش شده در بورس توکیو

شرکت‌های برتر ژاپن که در بورس اوراق بهادار توکیو پذیرش شده‌اند، به شرح ذیل است:

• شرکت تویوتا موتور
• شرکت Nippon Telegraph and Telephone
• شرکت سونی
• شرکت Keyence
• گروه مالی میتسوبیشی
• گروه سافت بانک

نتیجه‌گیری

بورس ژاپن فرصت‌هایی را برای سرمایه‌گذاران جهت مشارکت در اقتصاد پویای ژاپن فراهم کرده است. گروه بورس ژاپن (JPX) مالک و اداره‌کننده بورس توکیو است که از ادغام بین TSE و بورس اوراق بهادار اوزاکا در سال 2013 تشکیل شده است. این بورس توسط آژانس خدمات مالی تنظیم و نقش مهمی در اقتصاد ژاپن و سیستم مالی جهانی ایفا و بستری را برای افزایش سرمایه، سرمایه‌گذاری و تجارت اوراق بهادار فراهم می‌کند.